Dzień Matki na świecie – piękno i trud macierzyństwa na zdjęciach z podróży

Strona główna Blog Kultura Tradycje i wierzenia Dzień Matki na świecie – piękno i trud macierzyństwa na zdjęciach z podróży

Dzień Matki to święto, do którego podchodzi się ze szczególnym szacunkiem w różnych stronach świata. W wielu krajach matka jest świętością, na przykład w Uzbekistanie. W innych nie ma swojego święta i żyje w ekstremalnych warunkach – walczy z przemocą, przesądami i dyskryminacją. Mimo wszystko, odnajduje się w roli mamy. Jak świętuje się Dzień Matki na świecie? Poznaj tradycje sąsiednich krajów i zobacz, jak wygląda macierzyństwo w dalszych rejonach świata.

Dzień Matki – historia i tradycja sięgająca średniowiecza

Dzień Matki ma swoje korzenie w różnych kulturach. Sięgają one czasów średniowiecznych. O kulcie bogini donoszą starożytne pisma z Grecji i Rzymu. Matki czczono jako symbole płodności i urodzaju, na przykład boginie Demeter, Gaja (Matka Kronosa) i Reja z greckiej mitologii czy Tellus – rzymska bogini płodności, matka rodzaju ludzkiego. W starożytnym Egipcie czcią otaczano boginię Izydę, pierwowzór matki idealnej.

Święto Dnia Matki, podobne do współczesnych obchodów, wywodzi się prawdopodobnie z XVII-wiecznej Anglii. Ubodzy chłopcy i dziewczęta służyli w domach zamożnych Anglików. Służba obejmowała wszystkie dni tygodnia. Ustanowiono więc jeden dzień w roku, w którym służba mogła odwiedzić rodzinny dom. Niedzielą u Matki (Mothering Sunday) nazywano 4. niedzielę Wielkiego Postu. Symbolem tego święta było matczyne ciasto, pieczone przez powracające do domu córki. Symbolizowało miłość i szacunek.

W kościołach odprawiano msze, a mamy obdarowywano kwiatami i słodyczami za udzielone przez nie błogosławieństwo. Żołnierzom i drobnym przestępcom udzielano przepustki, aby mogli zobaczyć się z mamą.

Do promocji Dnia Matki na świecie przyczyniły się też Stany Zjednoczone. A dokładniej – nauczycielka Ann Marie Reeves Jarvis, inicjatorka kampanii na rzecz wprowadzenia święta Matczynej Pracy (1858 rok). Parę lat później, Ann wraz z córką, ustanowiły pierwszy Dzień Matki w USA. W 1914 roku Kongres Amerykański ustanowił je narodowym świętem.

Kiedy obchodzimy Dzień Matki w Polsce?

Data Dnia Matki jest niezmienna od ponad 100 lat. Tylko w Polsce Dzień Matki obchodzi się 26 maja. Dzień Matki świętuje się zwykle składaniem życzeń, wręczaniem podarunków, laurek od młodszych dzieci, wspólnym posiłkiem czy po prostu odwiedzinami. Polski Dzień Mamy ma mocno indywidualny charakter.

Pierwszy Dzień Matki w Polsce obchodzono w roku 1914, tylko w Krakowie. Dopiero po odzyskaniu niepodległości, święto to zakorzeniło się na dobre w polskiej kulturze i stało się coroczną, ogólnopolską tradycją. Ale nie jest świętem narodowym, jak w innych krajach.

Co ciekawe, zanim ustalono datę Dnia Matki na 26 maja, celebrowano go 2 tygodnie wcześniej, a organizatorem święta był Polski Czerwony Krzyż. W okresie międzywojennym bezskutecznie próbowano go połączyć z obchodami Dnia Kobiet.

Kiedy jest Dzień Matki na świecie?

Dzień Matki ma mnóstwo odpowiedników na całym świecie. Świętuje się go niemal w 140 krajach. Ale nie ustalono jednej, wspólnej daty na jego obchody. Najczęściej przypada na drugą niedzielę maja. Są też kraje, w których Dzień Matki jest świętem ruchomym.

Rozstrzał czasowy jest ogromny. Dla przykładu, Dzień Matki w Meksyku wypada 10 maja, w Tajlandii – 12 sierpnia (urodziny królowej Sirikit Kitiyakara), w Egipcie – już 21 marca, a w Indonezji – 22 grudnia. W Korei Południowej w maju świętuje się Dzień Rodziców. Bez względu na szerokość geograficzną, w obchodach przoduje maj.

Tybetanka przemierza stepy z synkiem na plecach (fot. Soul Travel)

Dzień Matki na Ukrainie – jak świętują mamy za wschodnią granicą?

Ukraińskie mamy mają swoje święto w drugą niedzielę maja. Obchodzą je w standardowy sposób, przyjęty w większości krajów Europy. To czas spędzony w gronie najbliższych. Mamom, w podzięce za trud rodzicielstwa i okazaną miłość, składa się życzenia i wręcza podarunki. Zdarza się, że Dzień Matki na Ukrainie przypada w Drugą Niedzielę Wielkanocną. Wtedy niektóre parafie wplatają to święto w obrzędy wielkanocne.

Przeczytaj też: Nietypowe zwyczaje i tradycje wielkanocne z różnych zakątków świata

Dzień Matki w Niemczech – narzędzie propagandowe III Rzeszy

Niemieckie mamy również świętują w drugą niedzielę maja. Datę tego święta ukształtowali… lokalni hodowcy kwiatów (o tym za chwilę). Jeśli jednak Dzień Mamy wypada w Zielone Świątki przekłada się go o tydzień wcześniej. Historia Dnia Matki w Niemczech jest niezwykła i wstrząsająca. Święto to było bowiem narzędziem do realizacji celu, nie zaś świętem szacunku i miłości.

Za czasów III Rzeszy matka była dla Niemców przyszłością ich kraju. W latach 20. w Niemczech rodziło się najmniej dzieci w całej Europie. Przyczyn upatrywano w kryzysie ekonomicznym i zwiększającym się zaangażowaniu kobiet w pracę zawodową. Zaczęto więc promować wartości, jakie niesie ze sobą macierzyństwo. Szukano sposobu, jak to umiejętnie zrobić. Aż w 1923 roku Stowarzyszenie Niemieckich Właścicieli Kwiaciarni wpadło na pomysł świętowania Muttertag. Z witryn sklepowych dumnie krzyczały plakaty z hasłami Czcij matkę. Apolityczne święto miało zjednoczyć Niemców i zmotywować kobiety do wydawania potomstwa na świat. Dzięki temu naród miał się wzmocnić i odbudować.

Od 1932 roku jest to święto narodowe. Współcześnie Dzień Matki w Niemczech ma charakter rodzinny – mamom wręcza się podarunki i kwiaty, wyręcza się je w domowych obowiązkach. Punktem obowiązkowym jest wspólny, uroczysty obiad, najchętniej poza domem.

Dzień Matki w Anglii – Mothering Sunday

W Anglii Dzień Mamy ma swoją nazwę – Mothering Sunday. Więcej o korzeniach tego święta pisaliśmy na samym początku. Obchodzi się je w czwartą niedzielę Wielkiego Postu.

Simnel Sunday to nazwa wspomnianego ciasta owocowego o migdałowym aromacie, symbolu XVII-wiecznego Dnia Matki. Spożywano je dopiero na Wielkanoc, gdyż podczas święta mamy obowiązywał post. Ta piękna tradycja zaczęła zanikać w XIX wieku. Dzień Matki stał się ważnym świętem po II wojnie światowej. I wraz z nim wrócił zwyczaj wręczania podarunków. Już nie jest to tradycyjne ciasto, ale najczęściej bukiet kwiatów (brytyjskie mamy lubią róże, chryzantemy i goździki). Dzień Mamy spędza się w gronie rodzinnym. Zazwyczaj angielskie rodziny udają się do restauracji na tradycyjny obiad (roast dinner) lub wyjeżdżają na relaks.

Na Dzień Matki w Anglii czeka się cały rok, również dlatego, że Brytyjczycy nie świętują Dnia Kobiet czy Nauczyciela. Święto mamy jest więc wyjątkową okazją do wspólnej celebracji.

Dzień Matki we Francji – zwyczaj z Ameryki

Napoleon Bonaparte zainicjował obchody Dnia Matki we Francji (Fete des Meres), honorując rolę matek. Francuskie mamy świętują w ostatnią niedzielę maja. Jeśli święto przypada na Zielone Świątki, zostaje wówczas przeniesione na pierwszą czerwcową niedzielę.

Dzień Matki za czasów Napoleona, podobnie jak w Niemczech, miał podnieść wskaźnik urodzeń. Brakowało jednak wtedy konkretnych działań. Dlatego święto upowszechniło się dopiero pod koniec XIX wieku. Próbowano powołać narodowe święto dla matek dużych rodzin. W 1906 roku nagrodzono 10 kobiet, które urodziły 9 dzieci. Dyplomy do dziś widnieją w muzeum w Artas.

W 1918 roku zorganizowano święto na cześć kobiet, które straciły synów i mężów podczas wojny. Przyczynili się do tego amerykańscy żołnierze, stacjonujący we Francji. Wysłali tyle życzeń pocztą do swoich matek, że stworzono dla nich specjalną kartkę pocztową. Ale mimo wzrostu popularności święta, wciąż kojarzyło się ono z zachęcaniem kobiet do macierzyństwa i nie było sformalizowane. Dopiero, gdy w latach 50. przyznano kobietom prawo do głosowania, ustalono też ustawę odnośnie Dnia Matki we Francji.

Współczesne święto mamy to wyraz wdzięczności za lata wychowania i wsparcie. Tradycyjny podarunek na Dzień Matki, czyli kwiaty, nie są popularnym zwyczajem we Francji. Mamy częściej dostają własnoręcznie upieczone ciasto, laurki, wierszyki czy ręcznie wykonane laurki. Rodziny spożywają razem odświętny brunch lub obiad.

Dzień Matki we Włoszech – podstęp hodowcy kwiatów i proboszcza

Włosi są silnie związani z rodziną, a przede wszystkim z matką. Mamma to postać bardzo ważna nie tylko w rodzinie, ale i w społeczeństwie.

Kiedy jest Dzień Matki we Włoszech? W drugą niedzielę maja dzieci zabierają mamę do restauracji i zamawiają sernik w kształcie serca, do tego kawę i lody. Mama odpoczywa od obowiązków domowych – dzieci sprzątają i gotują.

Dzień Matki we Włoszech (Festa della Mamma) obchodzi się od lat 60. XX wieku. Podobnie jak w Niemczech, to hodowcy kwiatów maczali w nim palce. Wspólnie z burmistrzem małego francuskiego miasteczka chcieli rozpromować targi roślin i kwiatów ozdobnych. Wymyślili więc, że tego dnia ustanowią Dzień Matki. Inna persona – proboszcz Tordibetto – chcąc wzmocnić rolę matki na tle religijnym, przedstawił Watykanowi ideę Dnia Matki, obchodzonego w drugą niedzielę maja.

Dzień Matki w USA w kolorach flagi

Kiedy jest Dzień Mamy w Stanach Zjednoczonych? Również w drugą niedzielę maja. O jego historii pisaliśmy na początku: nauczycielka Ann Jarvis chciała w ten sposób uczcić starania swojej matki na rzecz emancypacji kobiet.

Choć wygląda on tradycyjnie – składa się życzenia, wręcza kwiaty – to wystarczy przejść się po mieście, aby zauważyć domy i budynki państwowe ubarwione narodowymi flagami na cześć matek narodu.

Dzień Matki w USA obchodzony jest w iście amerykańskim stylu, czyli z rozmachem. Świętuje się na największych boiskach sportowych (trybuny są różowe, stroje kibiców i sportowców też), w popularnych programach telewizyjnych, promują go celebryci.

Ciekawostki o Dniu Matki na świecie

• W Tajlandii świętuje się Dzień Matki najhuczniej – przygotowania zaczynają się kilka tygodni wcześniej. Tajlandczycy ozdabiają domy flagami narodowymi, girlandami z kwiatów, światełkami i portretami Królowej. Odbywają się procesje i pokaz fajerwerków w stolicy.
• Dzieci w RPA w Dniu Matki ubierają się na różowo i czerwono. Dzieci mam, które zmarły, noszą się tego dnia na biało. Tradycja ta dotyczy też dorosłych dzieci.
• Tradycją w Serbii jest niewypuszczanie mamy z łóżka, jeśli ta nie podaruje dzieciom słodyczy. W tym czasie wyręczają ją z obowiązków domowych, aby mogła jak najdłużej odpoczywać.
• Dzień Matki w Hiszpanii ma aspekt religijny – w kościołach odbywają się wtedy nabożeństwa dla matek i ich potomstwa.
• Meksykańskie dzieci budzą swoje mamy i śpiewają im okazjonalne piosenki. Zamożniejsze rodziny posiłkują się mariachi, aby śpiewali razem z dziećmi.
• Wieczorem, przed Dniem Matki w Ekwadorze, na miasto wyjeżdżają nietypowe pojazdy… ciężarówki z mężczyznami, którzy śpiewają mamom serenady. Każda z wyróżnionych w ten sposób mam wręcza mężczyznom szklankę Canelazo (lokalny wysokoprocentowy alkohol) zanim puści ich w dalszą „trasę”.
• W Japonii na Dzień Mamy przygotuje się specjalne potrawy z jajek: omlet i pudding.
• W Australii tego dnia przypina się do ubrań goździki – kolorowe kwiaty symbolizują, że czyjaś mama żyje, a białe, że zmarła.
• Dzień Matki w Indiach to święto ku czci bogini – Matki Bogów Durga. Widowiskowy festiwal świateł, tańców i celebracji trwa do białego rana. Starożytny Dzień Matki był świętem bogini-matki, a obchodom towarzyszyły uroczystości związane z powitaniem wiosny i nadejściem nowego życia.

W niektórych, wielodzietnych społecznościach rolę mamy pełni wybrany przez dziecko opiekun. Z resztą i w naszych kręgach kulturowych Dzień Matki obchodzą mamy biologiczne, mamy dzieci adoptowanych czy inni opiekunowie, którzy towarzyszyli dziecku od pierwszych chwil.

Różnorodna codzienność matek w kulturach świata

Nie wszystkie matki mają swoje święto. W niektórych kulturach mimo tego są darzone szacunkiem. Na przykład w Bhutanie przez minimum 2 miesiące po porodzie, kobieta otaczana jest niezwykłą troską przez męża i wyłącznie odpoczywa.

Uścisk dłoni bhutańskiej mamy (fot. Soul Travel)

W innych krajach – macierzyństwo oznacza jeszcze cięższą pracę, bo matki nie mogą liczyć na wsparcie i żyją w skromnych warunkach. Matki w Afryce nie mają taryfy ulgowej. Codziennie udają się daleko po wodę i niosą ją na własnych barkach, ręcznie piorą ubrania całej rodziny, pracują w polu, robią zakupy, zajmują się całą gromadą dzieci, w tym dziećmi chorymi i z niepełnosprawnością.

Dla kobiet żyjących w Afryce, Azji i Ameryce Południowej w momencie porodu spotykają się ze sobą dwa światy – życia i śmierci. Dostęp do opieki medycznej wciąż jest luksusem. Kobiety żyjące na terenach Afryki Saharyjskiej rodzą na pustyni. Ich krzyk świadczyłby o słabości, toteż decydują się rodzić z dala od ludzi, często samotnie lub jedynie z akuszerką.

Kobiety na Madagaskarze w codziennej drodze po drewno

Kobiety w wielu rejonach świata bardzo wcześnie wydaje się za mąż i szybko zachodzą w ciążę. Dużo małżeństw jest aranżowanych do dziś, na przykład w Indiach, Uzbekistanie i Tunezji. Przeczytaj krótką historię o byciu kobietą w Uzbekistanie: Jak o mały włos nie zostałam żoną Uzbeka.

Co 3 sekundy na świecie wychodzi za mąż kobieta poniżej 18. roku życia. A ponad 700 milionów kobiet na świecie wydano za mąż jako dzieci!

Ale to nie tylko kwestia tradycji – ubodzy rodzice zmniejszają w ten sposób liczbę dzieci na ich utrzymaniu. Jednak małżeństwa dzieci nie przerywają błędnego koła biedy. Dziewczynki nie chodzą do szkoły, przez co nie są wyedukowanie i mają problem w przyszłości z uzyskaniem samodzielnego dochodu.

Mnóstwo kobiet pada ofiarą przemocy, w wyniku której zachodzi w ciążę. Macierzyństwo to nie tylko piękno i świadomy wybór, ale i trudne wyzwania, które stoją przed matkami z całego świata. Niektóre społeczności opanowały wzajemne wsparcie.

Kobiety z plemion południowej Kenii i północnej Tanzanii mocno się wspierają. Starsze mamy pomagają młodym mamom podczas pierwszych dni czy nawet miesięcy po porodzie. Wykonują za nie obowiązki i wprowadzają do roli matki. Wszystkie przedstawicielki plemienia Maasai uczestniczą w porodzie. Mężczyźni w tym czasie są w domu młodej mamy. W plemieniu Swahili mężczyzna śpi osobno przez 40 dni od porodu.

Jak wygląda macierzyństwo w różnych zakątkach świata?

Oglądnij zdjęcia przedstawiające różne odsłony macierzyństwa z całego świata. Czy masz własne obserwacje z podróży?