Karnawał na świecie. Poznaj wyjątkowe tradycje i zwyczaje karnawałowe

Strona główna Blog Kultura Tradycje i wierzenia Karnawał na świecie. Poznaj wyjątkowe tradycje i zwyczaje karnawałowe

Brakuje Ci zimą kolorów i energii? Masz ochotę zapomnieć o codziennych troskach? Przenieśmy się na chwilę do radosnej krainy, pełnej tańców, ulicznych parad, wymyślnych strojów i masek. Jak obchodzi się karnawał na świecie? Jakie zwyczaje karnawałowe budzą zdziwienie, a które są bliskie naszym tradycjom? Karnawał to nie tylko samba w Rio de Janeiro i bal maskowy w Wenecji. Sprawdź, czy znasz wszystkie ciekawostki o karnawale.

Karnawał w Polsce – skąd się wziął i kiedy się zaczyna?

Karnawał, nazywany w Polsce zapustami, to okres zimowych zabaw, rozpoczynających się od święta Trzech Króli. Koniec karnawału ma miejsce we wtorek, przed Środą Popielcową. Wtedy to rozpoczyna się okres Wielkiego Postu i trwa aż do Wielkanocy.

Karnawał przywędrował do Polski w XVIII wieku z Włoch. Najpierw rozgościł się w Warszawie – tam bale karnawałowe wyprawiona parę razy w tygodniu, w pałacach. Obowiązkowym elementem były maski karnawałowe. Ten, kto nie przywdział maski, zostawał wypraszany.

Czas spędzano na grze w karty i tańcach przy akompaniamencie orkiestry, a w ostatnim tygodniu karnawału organizowano kulig. Brak śniegu nie stanowił przeszkody. Jechało się wtedy karetami do sąsiada, aby wspólnie ucztować.

Ludowe zwyczaje karnawałowe w Polsce

Karnawał w polskiej kulturze ludowej pełen był zwyczajów zapustnych. Mieszkańcy wsi, zapewne już „zaprawieni”, szukali w ogródkach sąsiadów „drzew w kolcach”. Gdy takie znaleźli, zanosili je do karczmy. W zamian dostawali od szynkarza trunek.

Innym zwyczajem karnawałowym było oczywiście przebieranie się. Za to same przebrania nie były z gatunku tych oczywistych. W tamtych czasach najczęściej przebierano się za zwierzęta, przywdziewając ich skóry. Równie często pojawiały się postacie Romów i Żydów. Parobkowie przebierali się też za żandarmów, urzędników, kozaków czy muzykantów.

W Środę Popielcową kobiety wybierały się do karczmy na tańce. Zwyczaj ten miał im zapewnić urodzaj w hodowanych konopiach.

Zapusty na Kaszubach miały swoje osobliwe tradycje, także kulinarne. Na przykład biedniejsi mieszkańcy starali się zjeść choć trochę mięsa wierząc, że ten, kto nie zje mięsa podczas zapustów, będzie całe lato kąsany przez komary.

Podczas karnawału jadano dużo tłustych potraw. Popularne były placki ziemniaczane. Porcje spożywano spore, chcąc na zapas zaspokoić głód przed postem. Na deser jadano pączki, bliny i faworki. Wiele z kaszubskich zwyczajów karnawałowych przetrwało do dziś.

Karnawał pozwalał ludziom z różnych warstw społecznych zapomnieć na chwilę o problemach.

Skąd się wziął zwyczaj zabaw karnawałowych w Europie?

Pochodzi on z pradawnych obrzędów ku czci bogów urodzaju, szczęścia, życia i światła. Kultywowano je zimą i wczesną wiosną. Ludzie tańczyli wtedy nad ogniskiem. Wierzono, że im ktoś wyżej skoczy, tym wyżej urośnie mu zboże.

Inne źródła mówią, że karnawał wywodzi się z uroczystości ku czci bogów Dionizosa i Bachusa. Ma też wspólne korzenie z Saturnaliami, czyli świętami obchodzonymi przez pogan w starożytnym Rzymie. Ich celem było powitanie wiosny jako symbolu odradzania się przyrody.

Samo słowo „karnawał” prawdopodobnie pochodzi od łacińskiego „carnem levare” albo „carnelevarium”, co dosłownie znaczy „wynieść/usunąć mięso”. I faktycznie obchody karnawału poprzedzały 40-dniowy post, w trakcie którego katolicy nie jadali mięsa.

Najpopularniejszy karnawał w Rio de Janeiro

Zacznijmy od największego na świecie i najbardziej widowiskowego karnawału w Rio. Być może przed oczami masz kolorową paradę tancerek samby, słyszysz gwizdki i dźwięk bębnów.

Nie bez znaczenia dla tego karnawału jest fakt, że Brazylię skolonizowali Portugalczycy. Oni, jak też afrykańscy niewolnicy, sprowadzani w czasie 300-letniego okresu handlu ludźmi, dali początek zamiłowaniu do rytmicznych tańców i śpiewu.

Tak narodziła się samba – wizytówka pochodów ulicznych w wykonaniu szkół tanecznych. Dyrektor każdej szkoły samby układa scenariusz, podkład muzyczny i projektuje stroje. Informacje te przekazuje tancerzom, którzy sami szyją kostiumy i ćwiczą kroki. Takie przygotowania trwają niemal cały rok. Parę tygodni przed samym karnawałem tancerze rozpoczynają próby na Sambodromie (specjalnie na tę okazję zaprojektowanym terenie paradowym).

Na początku korowodu tańczy porta-bandeira, czyli tancerka, której ma przykuć uwagę sędziów i widzów. W ręku trzyma flagę szkoły samby. Jej strój również robi wrażenie – jest bogato zdobiony, pełen cekinów i piór. Przy tancerce stoi mężczyzna (metre-sala). Ma ją chronić przed nieuczciwą konkurencją, która niegdyś uciekała się nawet do przemocy.

Brazylijczycy są przyjaźnie nastawieni do turystów, którzy tłumnie przybywają na karnawał w Rio. Chętnie wciągają ich do wspólnej zabawy, ucząc kroków tanecznych.

Jeśli marzy Ci się wzięcie udziału w tej tanecznej paradzie, należy kupić wcześniej kostium jednej ze szkół. Wtedy wraz z tancerzami, zostaniesz wpuszczony na Sambodrom.

Karnawał w Rio jest wyjątkowy nie tylko z uwagi na rozmach, ale na etniczną mieszankę i różnorodność kulturową wielu grup społecznych.

Nowy Orlean – karnawał a’la tłusty czwartek

W Stanach Zjednoczonych najhuczniej świętuje się karnawał w Nowym Orleanie, zwany Mardi Gras. Dosłownie oznacza on „tłusty wtorek” (nie mylić z naszym czwartkiem), gdyż przed Wielkim Postem spożywany jest cały tłuszcz, jaki znajduje się w domu.

Nowy Orlean kojarzy się z muzyką, galeriami sztuki i miejscowymi artystami. To miasto będące kolebką jazzu ma europejską duszę. I to właśnie w Nowym Orleanie zakorzenił się francuski Mardi Gras. To wielotygodniowe obchody karnawału. Ulice mienią się tradycyjnymi kolorami – fioletowym, zielonym i żółtym. W sklepikach i ulicznych bazarach z łatwością można zakupić symbole karnawału, czyli kolorowe koraliki, kokardy czy tradycyjne ciasto Mardi Gras, zwane King Cake (w cieście schowana jest figurka dzieciątka Jezus). Ten, kto natknie się na figurkę zostaje Królem Dnia. Spoczywa na nim obowiązek dostarczenia ciasta na kolejną imprezę.

Centralnym punktem obchodów Mardi Gras są parady uliczne. Uczestniczą w nich szkoły, uczelnie i stowarzyszenia, które konkurują na najbardziej imponującą platformę. Przychylność kupują sobie obrzucaniem publiczności różnymi gadżetami, przede wszystkim koralikami.

Najciekawsze imprezy odbywają się wzdłuż Bourbon Street. Tam podczas obchodów Mardi Gras wyjątkowo można pić piwo na ulicy i pokazywać swoje wdzięki. Taki społeczny luz, do tego dźwięki muzyki i optymalna temperatura pod koniec lutego, przyciągają rzesze turystów.

Karnawał w Wenecji ponad podziałami

Słynny karnawał w Wenecji (Carnevale di Venezia) trwa do kilkunastu dni, aż do okolic Wielkiego Postu. Wydarzenia rozgrywają się przede wszystkim na placu św. Marka.

Wenecki karnawał odbywa się zimą. Data jest zmienna, bo zaczyna się on na 10 dni przed Środą Popielcową.

Pierwsze wzmianki o karnawale w Wenecji znaleziono w piśmiennictwie z 1268 roku. Wiadomo jednak, że maski w Wenecji noszono już w XI wieku.

Wenecjanie, podczas podboju Konstantynopolu, pierwszy raz zetknęli się z muzułmańską kulturą, w której kobiety zasłaniają twarze. Wenecjanki prawdopodobnie podchwyciły ten zwyczaj i tak zaczęły ukrywać twarze za maskami.

Inna historia mówi, że władze Wenecji ogłosiły część roku poprzedzającą Wielki Post okresem, w którym mieszkańcy mogą ukryć swój status społeczny za maską i przebraniem. Wszystko po to, aby bez względu na pochodzenie mogli bawić się razem.

Tradycyjnym rozpoczęciem karnawału jest lot anioła. Akrobatka (najczęściej aniołem jest właśnie kobieta) w pięknej sukni szybuje na stalowych linach nad placem św. Marka. To tradycja z 1548 roku!

Podczas karnawału w Wenecji nie może zabraknąć tradycyjnych przedstawień nazywanych commedia dell’arte. Odgrywane są w teatrach i – tak jak przed laty – na ulicach. To właśnie od aktorów commedii dell’arte wywodzą się tradycyjne maski weneckie, m.in. Arlecchino (czarna maska z płaskim, wręcz małpim nosem) czy Colombina (złota bądź srebrna maska, zakrywająca górną część twarzy).

Co roku karnawał ma inny motyw. Pod jego koniec wybiera się najpiękniejszą maskę, a na placu św. Marka odbywa się pokaz sztucznych ogni i wielki bal.

Karnawał na Teneryfie – jak świętują Hiszpanie?

Dla niektórych niespodzianką może być fakt, że najbardziej widowiskowy karnawał na świecie (poza Rio de Janeiro) odbywa się w stolicy największej z Wysp Kanaryjskich!

Tradycja ta pojawiła się na Teneryfie za sprawą żeglarzy i kupców hiszpańskich oraz portugalskich. Podróżowali z Europy do Nowego Świata po podboju wyspy w 1496. Z czasem karnawał zyskał bardziej latynoski charakter.

Początkowo karnawał był rozrywką ludzi z niższych warstw społecznych. Potem zyskał popularność wśród arystokracji.

Uliczna część karnawału na Teneryfie trwa 10 dni. Świętowanie na ulicach rozpoczyna parada zwana Cabalgata Anunciadora. Przemarsz barwnych zespołów tanecznych i przejazd udekorowanych platform to atrakcje karnawału, na które zjeżdżają się turyści z całego świata. Kulminacją tej części karnawału jest pokaz fajerwerków i zabawa do samego rana.

W trakcie imprezy przeprowadza się konkurs na Królową Karnawału i wybory Miss Drag Queen.

Na zakończenie karnawału organizowany jest… pogrzeb sardynki. To zwyczaj podobny do naszego topienia marzanny. Z tymże sardynka jest z papieru i ma kilka metrów długości. Na brzeg oceanu odprowadzana jest w asyście żałobnic (kobiet i mężczyzn w spódniczkach i kabaretkach). Wszystkie żałobnice łkają, a potem radośnie palą sardynkę. W ten sposób przeganiają zimę, złe moce i witają wiosnę i nowe życie.

Karnawał w Niemczech – obcinanie krawatów, pochody i wybór księcia

Kto, by pomyślał, że w tym zestawieniu pojawi się karnawał naszych sąsiadów. Czym zasłużył sobie na miejsce w rankingu? Daleko mu do przepychu karnawału w Brazylii czy Nowym Orleanie, ale niemiecki Karneval lub Fasching ma swój urok.

Rozpoczyna się już 11 listopada (w Dniu świętego Marcina) o godzinie 11:11. Organizowane są bale kostiumowe i Sitzung, czyli posiedzenia, na których opowiada się anegdoty, żarty, śpiewa i ogląda występy taneczne.

Altweiber albo Weiberfasching to inaczej Dzień Starych Bab – u nas zwany tłustym czwartkiem. Tradycja nie ma jednak nic wspólnego z jedzeniem pączków. O godzinie 11:11 kobiety przejmują władzę w ratuszu. W miejscach pracy łapią trofea – obcinają mężczyznom krawaty. Niektórzy panowie na tę okazję przywdziewają zabawne lub papierowe krawaty. Całe towarzystwo wspólnie imprezuje.

Ostatni weekend karnawału w Niemczech odbywa się pod znakiem pochodów, spotkań towarzyskich, śpiewów i tańców na ulicach.

Finałem karnawału są huczne pochody, w których uczestniczą ozdobne platformy i specjalne pojazdy. Co roku przewidziany jest inny temat. Najczęściej dotyczy on spraw politycznych w Niemczech i na świecie.

W trakcie pochodów wybiera się księcia, który jest zwierzchnikiem błaznów. W niektórych regionach Niemiec książę sprawuje władzę ze swoją damą albo dodatkowo z rycerzem.

Karnawał na świecie – święto swobody

Bez względu na pochodzenie każdy karnawał nawiązuje do wolności ponad podziałami i chęci celebrowania życia. W jednym kraju to święto masek i kostiumów, w drugim tanecznych parad, w trzecim – ucztowania.

Które tradycje karnawałowe zwróciły Twoją uwagę? Jak spędzasz ten wyjątkowy czas? A może masz własne zwyczaje?