Kraina szamanów – Buriacja. Książki o wierzeniach buriackich

Strona główna Blog Kultura Tradycje i wierzenia Kraina szamanów – Buriacja. Książki o wierzeniach buriackich

Szamanizm syberyjski kojarzy się stereotypowo. Niektórych wręcz odstrasza. Tymczasem szamani to ludzie tacy jak my – z krwi i kości, podobnymi problemami, a często i wspólnym światopoglądem. Mieszkają między innymi w Buriacji. Kim są Buriaci? Gdzie leży Buriacja? Książki reporterów i badaczy przybliżą Ci kulturę i wierzenia buriackie. Poznaj rdzennych mieszkańców Syberii, a opowieść o nich potraktuj jako przedsmak wyprawy nad Bajkał.

Gdzie leży Buriacja?

Buriacja jest autonomiczną republiką Rosji. Leży na terenach Zabajkału – Syberii Wschodniej, tuż przy granicy z Mongolią. Sąsiaduje też z Krajem Zabajkalskim. Mówiąc prościej, to kraina nad lewym brzegiem Bajkału.

Buriacja i jej wielokulturowa stolica Ułan-Ude

Stolica Buriacji zapisała się na kartach historii jako centrum handlu łączące Chiny, Mongolię i Rosję. Podróżnicy przemieszczający się Koleją Transsyberyjską, chętnie zatrzymują się na jednym z przystanków, położonym w Ułan Ude. I wcale nie tylko po to, aby oglądnąć wielką głowę Lenina.

Ułan Ude to mekka miłośników kultury wschodu. Jest największym skupiskiem buddystów w Rosji – w niektórych miejscach trafisz na dacan (najsłynniejszym jest Dacan Iwołgiński) bądź dugan. Do tego malownicze cerkwie prawosławne, meczet, świątynia staroobrzędowców i kościół rzymskokatolicki.

Miks mniejszości wyznaniowych, ale też narodowościowych. Ułan Ude zamieszkuje najwięcej Rosjan, zaledwie 1/5 mieszkańców to rdzenni Buriaci, a pozostali należą do ponad 20 mniejszości, w tym mongolskiej i Polonii.

Bajkał – najstarsze jezioro świata

Jeśli ktoś nie słyszał ani o Buriacji ani o Ułan Ude, to najwięcej powie mu jezioro Bajkał, nazywane Morzem Syberii. Najstarsze i najgłębsze jezioro świata. Piękno nieskażonej cywilizacją natury, endemiczne gatunki zwierząt, górskie pasma ciągnące się wzdłuż brzegu, przezroczystość wód (nawet zamarzniętych sięga do 40 m) przyciągają turystów jak magnes. Wody Bajkału są prawie wszędzie zdatne do picia. Wiesz, że stanowią aż 1/5 wód pitnych na Ziemi?

60% linii brzegowej Bajkału leży właśnie na terytorium Buriacji. Wyspa Olchon, w tym słynna skała Burhan, czyli Szamanka, to jedne z kluczowych punktów na trasie. Szamanka to święte miejsce, w którym odbywa się Festiwal Tajłagan – główne święto buriackich szamanów.

Poza tym z Szamanki roztacza się zachwycający widok na Bajkał. Nie bez powodu Bajkał i otaczającego go tereny znalazły się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Kim są Buriaci?

Buriaci są ludnością pochodzenia mongolskiego. Nieustająco zamieszkują nadbajkalskie tereny – osiedlili się tam 1000 lat temu. Na świecie żyje około 500 tysięcy Buriatów. Są oni najliczniejszą rdzenną ludnością Syberii. Poza Rosją, zamieszkują też mniej licznie tereny Mongolii i Chin.

W co wierzą Buriaci?

W XVII wieku Buriację przyłączono do Rosji. Upadek ZSRR pozwolił Buriatom wrócić do swoich wierzeń. Wcześniej, w czasach komunistycznych, mieli zakaz kultywowania wierzeń buriackich. Obecnie bez przeszkód świętują i umieszczają szamańskie symbole – w Buriacji spotkasz m.in. drewniane pale przyozdobione monetami, banknotami i kolorowymi wstążkami, tzw. serge.

Innym przejawem wierzeń buriackich powiązanych z szamanizmem są chadaki – szarfy z dobrymi życzeniami. Buriaci przywiązują je do drzew, rosnących na świętych obszarach. Z kamieni usypują niewielkie stosy, przypominające ołtarze.

Jednym z buriackich świąt jest Tajłagan – święto lokalnego szamanizmu, które odbywa się na wyspie Olchon. Do Buriacji zjeżdżają się wtedy tłumy szamanów, także z innych części Syberii. Modlą się do duchów przodków, składają ofiary, wchodzą w szamański trans i odprawiają rytuały. Wielu rytuałom szamanizmu syberyjskiego towarzyszą dźwięki bębnów i kamłanie, czyli chrypiąca, niewyraźna mowa-śpiew.

Siedziba szamanów, ośrodek Tengeri, mieści się w stolicy Buriacji, czyli Ułan-Ude. Tam mieszkańcy i podróżnicy chętnie poddają się diagnostyce. Poza religiami szamańskimi w Buriacji dominuje wspomniany lamaizm – buddyzm tybetański. Ośrodek kultu również znajduje się w Ułan-Ude. Tam podróżnicy i buddyści pielgrzymują też po to, by na własne oczy ujrzeć milczącego lamę. Chambo Lama Itigiełow po śmierci pozostał w stanie najwyższej medytacji, przez co jego ciało nie uległo rozkładowi. Naukowcy nie potrafią wytłumaczyć tego fenomenu.

Zobacz film o szamanach z Tengeri:

Czym zajmują się Buriaci?

Od XX wieku prowadzą osiadły tryb życia. Ich specjalnością jest rzemiosło. Wśród rzeźb i zdobień dominuje wizerunek konia – symbolu kultury buriackiej. Buriaci wcześniej żyli z rolnictwa, pasterstwa i myślistwa.

W jakim języku mówią Buriaci?

Posługują się językiem rosyjskim i buriackim (to dwa języki urzędowe Buriacji). Język buriacki należy do mongolskiej grupy języków. Niejeden Buriat zamienił ojczysty język na rosyjski, szczególnie ci mieszkający w dużych miastach. Wynika to też z tego, że w latach 30. XX wieku przez reformy językowe alfabet staromongolski zastąpiono łacińskim, a potem cyrylicą. Jako język literacki narzucony dialekt choriński, który się nie przyjął i wciąż część Buriatów go nie rozumie, mimo, że obowiązuje w środkach masowego przekazu oraz w szkołach od 1992 r.

Syberyjska kraina – Buriacja – książki o wierzeniach buriackich

Jeśli chcesz bliżej poznać Buriatów – ich kulturę, wierzenia i ciekawostki na temat Buriacji – sięgnij po fachową literaturę. To również przedsmak wyprawy na Syberię, jeśli taką masz w planach.

Zagłębienie się w kulturę buriacką przed wyruszeniem w podróż, to przejaw szacunku do jej przedstawicieli. Dzięki temu łatwiej ich zrozumiesz, wejdziesz w autentyczną relację i wrócisz ze wspomnieniami, które zostaną z Tobą na długo.

Odłóż na bok daty, cyfry, wysokości i nazwy wierzchołków górskich, ulice równoległe do placu Lenina. Zamiast tego – nasiąknij słowem, myślą i drogą. Przedstawiamy zestawienie książek o Buriacji – reportaży, prac naukowych i opowieści tych, którzy wędrowali po bezkresach Syberii przed nami.

Szamańska choroba, Jacek Hugo-Bader

Autor Szamańskiej choroby od wielu lat marzył, aby napisać książkę o syberyjskim szamanizmie. Gdy już to zrobił, nazwał ją najbardziej niezwykłą podróżą w swoim życiu. Co, jak na wyznanie jednego z czołowych polskich reporterów, jest mocną deklaracją.

Hugo Bader opisuje w książce psychodeliczne rytuały szamańskie, które na turystach robią oszałamiające wrażenie. Na swojej drodze napotyka dziesiątki szamanów, czarowników, szeptuchy, uzdrowicieli i nietuzinkowych postaci, tworząc gęsty kolaż wspomnień.

Po lekturze Szamańskiej choroby dowiesz się, jak współcześnie funkcjonuje szamanizm w Rosji, skąd bierze się potrzeba tego rodzaju duchowości, wspólnie ze znawcami tematu, weźmiesz udział w mistycznych obrzędach szamańskich. Poznasz też komercyjną stronę szamanizmu.

Autor wielokrotnie prowokuje reakcje – powątpiewa, odgrywa rolę. Ukazuje szamanizm syberyjski z intrygującej strony, stanowiącej wyzwanie dla europejskiego, chrześcijańskiego światopoglądu. Nie trafisz tutaj na odpowiedzi podane na tacy. Ta książka zmusza do refleksji, wyjścia poza „mędrca szkiełko i oko”.

Podczas organizowania wypraw do Buriacji zauważyliśmy, że samo słowo szamanizm potrafi wywołać niepokój, wśród niektórych osób potencjalnie zainteresowanych wyjazdem nad Bajkał. Tym bardziej dobrze jest sięgnąć po książki o wierzeniach buriackich, aby oswoić to, co nieznane i pozornie dalekie od naszej mentalności.

Podróże do piekieł. Rzecz o szamańskich misteriach, Jerzy Wasilewski

Wśród źródeł naukowych i starszych od reportażu Hugo-Badera, na uwagę zasługują Podróże do piekieł. Jerzy Wasilewski to profesor Uniwersytetu Warszawskiego, zajmujący się etnologią i antropologią kulturową. W sferze jego zainteresowań leży nie tylko Buriacja. Książka napisana jest językiem przystępnym, a każdy rozdział wywołuje u czytelnika wypieki na twarzy.

Autor objaśnia cały system wierzeniowo-rytualny szamanów. To jedyny sposób, aby zrozumieć logikę opisanych obrzędów i rytuałów. Zaprasza nas w podróż do przeszłości.

To wędrówka pradawnymi rytuałami, zaznaczonymi jeszcze w naskalnych rytach czy wykopaliskach archeologicznych. Autor sięga też dalej – w głąb ludzkiej psychiki, aby pojąć świat szamanizmu. W jednym z rozdziałów stawia pytanie: choroba psychiczna czy technika ekstazy? Książka omawia nie tylko szamanów z Syberii, ale też Ameryki Północnej, mieszkańców azjatyckich stepów czy plemion żyjących w tropikalnej dżungli.

W szczegółowych opisach seansów szamańskich wyjaśniona jest symbolika gestów, rekwizytów i elementów ubioru. Po lekturze tej książki o szamanizmie, spojrzysz na rytuały szamanów, rozszyfrowując kody kulturowe.

Milczący Lama. Buriacja na pograniczu światów, Albert Jawłowski

Buriacja to nie tylko świat szamanizmu. Na jej terenach religie szamańskie od wieków koegzystują z buddyzmem. Jednym z najsłynniejszych buriackich lamów był Pandito Chambo Lama Daszi-Dorżo Itigiełow. Zmarł w 1927 r. Kiedy kilkadziesiąt lat później odkopano jego ciało, okazało się, że praktycznie w ogóle nie uległo procesowi rozkładu. Naukowcy i lekarze do dziś nie znaleźli przyczyn tego zjawiska. Wciąż budzi ono sensację i kontrowersję.

Wiele buddystów twierdzi, że lama wcale nie umarł, ale pogrążył się z niezwykle głębokiej medytacji. Poświadczył to XIV Dalajlama mówiąc, że nie ma w tym nic nadprzyrodzonego – doświadczeni jogini mogą utrzymywać ciało w medytacyjnym czuwaniu długo po jego śmierci, orzeczonej przed medyków.

Czy to możliwe? Czy to jeden z cudów Buriacji? Książka Milczący lama opowiada o fenomenie lamy oraz całej społeczno-duchowej otoczce jego zjawiska. Autor poza różnicami, wskazuje też na podobieństwo Buriatów do naszego świata. Miewają te same lęki, problemy, często podobny do naszego sposób myślenia i postępowania. Poznaj wspólną płaszczyznę z Buriatami zanim wyruszysz na Syberię.

Cztery zachodnie staruchy. Reportaż o duchach i szamanach, Bartosz Jastrzębski i Jędrzej Morawiecki

Ta pozycja to zbiór reportaży o buriackim szamanizmie. Autorzy rozprawiają się w nich ze stereotypem psychodelicznego szamana, który mieszka z dala od ludzi, nosi ekscentryczne stroje i odprawia niezrozumiałe rytuały. Z reportaży wyłania się wizerunek współczesnych szamanów, którzy są ludźmi z krwi i kości.

Autorzy książki podejmują próbę zrozumienia autentyczności doznań religijnych, odmiennych stanów świadomości i szamańskiej magii. Udają się więc w podróż Koleją Transsyberyjską, po bezkresnych stepach, na poradzieckie osiedla i fabryczne place. Czytając tę książkę wczujesz się w klimat Buriacji, gdzie tradycyjne wierzenia buriackie spotykają się ze współczesnym światem. Podczas wyprawy na Syberię, osobiście zweryfikujesz jej treść.

Podróż Koleją Transsyberyjską do Buriacji, krainy szamanów

Chcesz posłuchać opowieści z podróży Koleją Transsyberyjską? Przemierzyć surową tajgę, rozległe stepy i górskie pasma, aby udać się do współczesnej Buriacji? Zobacz spotkanie z Szurą Bruni – naszym znawcą regionu i przewodnikiem wypraw nad Bajkał: