Nie tylko Święta Bożego Narodzenia! Najciekawsze tradycje świąteczne i zwyczaje z całego świata

Strona główna Blog Kultura Tradycje i wierzenia Nie tylko Święta Bożego Narodzenia! Najciekawsze tradycje świąteczne i zwyczaje z całego świata

W Polsce cały rok czeka się na Boże Narodzenie. Kiedy Ty wieszasz bombki na choinkę i dzielisz się opłatkiem, Grecy stawiają w domach dodatkowo ozdobne statki, a Etiopczycy grają w gennę – swoją odmianę hokeja. Poznaj więcej symboli i zwyczajów świątecznych z różnych części świata.

Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce

W samej Polsce Boże Narodzenie obchodzi się na kilka sposobów. W Wielkopolsce Świętego Mikołaja zastępuje Gwiazdor, a przy świątecznym stole jada się makiełki czy ziemniaki w mundurkach. Na Górnym Śląsku nikogo nie dziwią podane gołąbki ani moczka (potrawa piernikowa), a na Podlasiu – kutia.

Kultywowane zwyczaje świąteczne zależą nie tylko od regionu, ale też wyznawanej religii. W obrządku prawosławnym i rzymsko-katolickim świętuje się od 6 stycznia. Różnica ta wynika ze stosowania różnych kalendarzy. Zgodnie z kalendarzem juliańskim, 6 stycznia zasiada się przy stole do wigilijnej wieczerzy, 7 stycznia obchodzi się Boże Narodzenie, 8 stycznia – Dzień Świętej Rodziny, a 9 stycznia – Świętego Szczepana.

Opłatek zastępuje prosfora, czyli pszenny chleb, a każda z 12 postnych potraw ma swoją symbolikę, np. barszcz symbolizuje dobrobyt.

Zamiast pasterki prawosławni i grekokatolicy mają cały ciąg nabożeństw zwanych Wielkimi Powieczerzami.

Bez względu na to, w jakim regionie Polski mieszkasz i jaką religię wyznajesz, być może masz swoje świąteczne tradycje rodzinne. Często przekazywane są z pokolenia na pokolenie. U jednych to ręcznie malowane bombki, wyjmowane co roku z piwnicy, u innych przepis Prababci na potrawę świąteczną lub rodzinna sesja zdjęciowa.

Tradycje świąteczne na świecie

Święta Bożego Narodzenia bez prezentów od Świętego Mikołaja? Wigilia bez opłatka? Tradycje bożonarodzeniowe na świecie mają wiele odmian, wynikających choćby z historii danego kraju, religii czy kultury. I w tej różnorodności tkwi piękno!

Poza tym nie wszyscy obchodzą Boże Narodzenie i mają swoje odpowiedniki tych świąt bądź całkiem inne tradycje świąteczne – bardziej lub mniej odległe od naszych. Tsechu, Chanuka, Kumbh Nela, Kurban Bajram… To tylko niektóre święta z różnych zakątków świata.

Zanurzmy się na chwilę w ciekawe zwyczaje świąteczne na świecie. Niektóre mogą być dla nas dziwne i szokujące. Ale, czy na pewno odmienność od naszego kodu kulturowego czyni je od razu dziwnym tworem? Z tą refleksją zapraszamy do lektury.

O świętach na różnych kontynentach możesz posłuchać też bezpośrednio od ich mieszkańców – przyjaciół i przewodników Soul Travel:

Boże Narodzenie w Japonii – kubełek KFC, a może zaręczyny?

Tylko 1% Japończyków to chrześcijanie. Mimo wszystko Boże Narodzenie (Kurisumasu) jest chętnie obchodzone, ale wyłącznie w wymiarze komercyjnym. Nie ma nic wspólnego z religią czy duchowością. A świadczy o tym choćby nietypowa tradycja świąteczna – rodzinny obiad w KFC.

Skąd się wziął ten zwyczaj? Wersji odpowiedzi jest kilka. Jedna z nich mówi o chrześcijańskim przedszkolu w Japonii, które w latach 70-tych zamówiło kubełek z KFC na dziecięce Boże Narodzenie. Pracownik KFC wystąpił w roli Świętego Mikołaja. Inne przedszkola poszły w ślad za tą prekursorską placówką i tak zaczęto zamawiać świąteczny obiad rodem z KFC do coraz większej ilości placówek edukacyjnych. Sieć fast-foodów przygotowała specjalną kampanię świąteczną. Maluchy tak się przyzwyczaiły do nowej tradycji bożonarodzeniowej, że weszła ona do japońskich domów i wręcz „zadomowiła” się w kulturze.

Osobną ciekawostką jest fakt, że w Japonii Wigilia to drugie po walentynkach, główne święto zakochanych. I jest równie chętnie wybieranym dniem na zaręczyny.

Barwne tradycje bożonarodzeniowe w Meksyku

Meksykanie świętują uroczyście i długo, bo już od 12 grudnia. To tego dnia przypada święto Matki Boskiej z Guadalupe, która jest patronką kraju.

Ważnym elementem bożonarodzeniowych celebracji są w Meksyku „Las Posadas”. W trakcie dziewięciu nocnych spotkań (16-24 grudnia) wierni wspominają wędrówkę Świętej Rodziny do Betlejem. Z tej okazji organizuje się cowieczorne procesje ze wspólnym śpiewaniem kolęd i odczytywaniem fragmentów Biblii. Uczestnicy procesji niosą figury Jezusa, Marii i innych świętych.

Jeśli o Meksyku mowa, to nawet przy okazji zwyczajów bożonarodzeniowych nie może zabraknąć piñaty. To kolorowy „worek” (w okresie świąt najczęściej w kształcie gwiazdy), wypełniony słodyczami, orzechami i owocami. Choć wygląda wesoło i kolorowo, to piñata jest symbolem zła. Najczęściej to dzieciom przypada zadanie rozbicie jej kijem.

Do Wigilii Meksykanie zasiadają nie przy „pierwszej gwiazdce”, a późnym wieczorem. O północy udają się do kościoła na Mszę Koguta – odpowiednik naszej pasterki.

Bożonarodzeniowe jarmarki w Meksyku roją się od intensywnych kolorów i… dobrze schłodzonego piwa! U nas z kolei królują grzańce. Zwyczaje świąteczne zależą też w końcu od strefy klimatycznej.

Nowa Zelandia – święta Bożego Narodzenia… na plaży

I w Nowej Zelandii grudniowe temperatury wpływają na obchody Bożego Narodzenia – najczęściej rodziny przenoszą się wtedy na plażę lub do ogrodu. Świąteczny obiad w postaci grilla albo pikniku nikogo nie dziwi. Wigilia jest mniej ważnym dniem, świętuje się dopiero 25. grudnia. Podaje się gotowaną szynkę, sałatki, pieczonego indyka z warzywami, piwo i deser bezowy z owocami.

Nowozelandczycy dbają o estetykę świąt. U nich również roi się od światełek, lampek, świątecznych ozdób, w domach, przed nimi, na ulicach i w witrynach sklepowych.

Boże Narodzenie w Indiach – drzewko bananowe zamiast choinki

W Polsce zdobycie choinki nie jest żadnym wyczynem. Co innego w Indiach. Dlatego hinduscy chrześcijanie zastępują je drzewkiem bananowym albo mangowym.

Samym obchodom Bożego Narodzenia towarzyszy dużo euforii. Śpiewa się kolędy, wystawia szopki podczas pasterki, a po mszy odbywają się całonocne loterie. Dzieci, podobnie jak kolędnicy, pukają do domów i proszą o błogosławieństwo.

Mimo ponad 30-stopniowych upałów, indyjski Święty Mikołaj spaceruje po ulicach w zimowym kożuchu.

Świąteczna, jesienna gorączka na Filipinach

Kiedy nas dziwią świąteczne, sklepowe dekoracje w październiku, to na Filipinach przygotowania do Bożego Narodzenia zaczynają się już we… wrześniu! To wtedy w witrynach sklepowych pojawiają się pierwsze parol – papierowe, kolorowe gwiazdy z żarówką w środku, filipińska specjalność.

fot. Eugene Alvin Villar

Filipińczycy są przekonani, że z okazji największych świąt każdy powinien otrzymać prezent. Nikogo więc nie dziwi widok ludzi, którzy bezdomnym na ulicach rozdają podarki, jakie udało się zebrać w trakcie z akcji charytatywnych.

Rozpoczęty we wrześniu okres bożonarodzeniowy kończy się w tym kraju 6 stycznia.

Czarownica zamiast Świętego Mikołaja, czyli tradycje bożonarodzeniowe we Włoszech

We Włoszech odpowiednikiem Mikołaja jest czarownica. Befana rozdaje prezenty 6 stycznia. To złośliwa postać – niegrzecznym dzieciom może zostawić w skarpecie czosnek, cebulę albo popiół zamiast prezentów. Dlatego maluchy zanim pójdą spać kładą na stole owoce cytrusowe i kieliszek wina, aby mieć względy u czarownicy.

Według legendy Befana chciała powitać na świecie Dzieciątko Jezus, ale zabłądziła po drodze. Od tamtego czasu lata na miotle i wrzuca przez komin prezenty do każdego domu, gdzie mieszka dziecko, w nadziei, że właśnie tam znajduje się mały Jezus.

fot. Diego Baglieri

Ciekawostka: dla Befany i Świętego Mikołaja wspólnym motywem jest wrzucanie prezentów do komina. Pochodzi on z neolitycznych kultur śródziemnomorskich. Budowano tam okrągłe domy bez otworów na drzwi i okna. Aby wejść do domu, konieczna była drabina – wdrapywano się po niej, a następnie spuszczano do wnętrza przez ten sam otwór, co dym z paleniska.

Komercyjne Święta Bożego Narodzenia w Chinach

Shengdan Jie to inaczej Święta Czcigodnych Urodzin. Podobnie, jak w Japonii, obchodzi się je wyłącznie w kontekście komercyjnym. W czasie wigilii Chińczycy spotykają się na wspólnym obiedzie w restauracji, po czym idą się pobawić w klubach.

Domy mienią się od dekoracji i strojnych choinek, a prezenty to zwykle drogie podarunki. Samo święto Bożego Narodzenia jest typowym świętem zakupów. Dużo czasu spędza się na wycieczkach po galeriach handlowych.

Symbolem świąt Bożego Narodzenia w Chinach jest jabłko. Wręcza się je bliskim osobom. Ten świąteczny zwyczaj związany jest z wymową nazwy Wigilii Bożego Narodzenia, która zawiera w sobie słowa brzmiącej jak „jabłko”.

Święty Mikołaj nie tylko wręcza prezenty i przechadza się po ulicach i galeriach handlowych, ale przynosi też listy zamiast listonosza.

Boże Narodzenie w Grecji – bez Świętego Mikołaja i choinki

Obok choinki stoją statki, prezentów nie przynosi Święty Mikołaj, a święta uprzykrzają hałaśliwe karzełki… Takie atrakcje czekają na Greków podczas świąt Bożego Narodzenia.

Świętuje się przez 12 dni (w okresie od 24 grudnia do 6 stycznia). Same Święta Bożego Narodzenia w Grecji nie są tak celebrowane jak Wielkanoc, która dla prawosławnych Greków ma największe znaczenie. Ale, mimo wszystko, Grecy lubią ten świąteczny czas.

Choć Grecy chętnie biesiadują, to nie ma u nich typowej rodzinnej, wieczerzy wigilijnej. Największe znaczenie ma dzień Bożego Narodzenia. To wtedy się spotykają.

A skąd wziął się świąteczny zwyczaj stawiania statków zamiast choinki? To nawiązanie do roli morza w życiu Greków. Statki i łodzie symbolizują obranie nowego kursu w życiu po przyjściu na świat Zbawiciela. Obecnie statki coraz częściej zastępuje choinka, którą stawia się już w listopadzie.

Choć Grekom znana jest postać Świętego Mikołaja, to nie ma on nic wspólnego z Bożym Narodzeniem. Agios Nikolaos to patron ludzi morza i samej Grecji. Na wyspach z łatwością napotkasz poświęcone mu kapliczki i kościoły. Niektóre porty noszą jego imię, a nawet łodzie i plaże.

Za to w czasie świąt w rolę Świętego Mikołaja wciela się Święty Bazyli. To on 1 stycznia rozdaje prezenty.

Innym ciekawym akcentem świąt Bożego Narodzenia w Grecji są Kalikantzari, czyli niesforne karzełki. W czasie świąt opuszczają swoje jaskinie, aby uprzykrzać życie Grekom. Przeszkadzają w przygotowaniach do świąt – rozsypują mąkę, kąpią się w oleju… Są wyjątkowo sprytne i ruchliwe. Wspinają się po dachach, aby wskoczyć do domu przez komin. W tym celu Grecy rozpalają ogień albo rozwieszają na kominku dzwoneczki, ostrzegające przed małymi rozbójnikami.

Zagrajmy w gennę – Boże Narodzenie po etiopsku

Święta Bożego Narodzenia w Etiopii zaczynają się 7 stycznia. Nazywa się je „Lidet” albo „Genna”. Etiopczycy uczestniczą w nocnych procesjach. Chodzą od kościoła do kościoła, radośnie śpiewając, grając na instrumentach i tańcząc.

Typową świąteczną potrawą jest pikantny gulasz drobiowy, podawany z idżerą (zastępuje ona chleb). Popija się miodowy alkohol.

Przed świętami Etiopczycy poszczą przez 43 dni.

Inną bożonarodzeniową tradycją jest granie w gennę – rodzaj sportu przypominający hokej na trawie. Według legendy pasterze w Betlejem spędzali czas wolny grywając w gennę.

Niezwykłe tradycje świąteczne w innych religiach

A, jak świętuje się w krajach, które nie obchodzą Bożego Narodzenia? Jakie tradycje świąteczne wpisane są w kulturę Bhutanu, Indii, Turcji i Izreala? Co łączy je z naszymi świętami? Sprawdź, jak świętuje się na świecie.

Kolorowe święta – teatralne festiwale w Bhutanie

Bhutan jest obecnie jedynym krajem na świecie, gdzie religią państwową jest buddyzm tantryczny (tybetański). Został sprowadzony na ten obszar na przełomie VIII i IX wieku przez słynnego, indyjskiego jogina Padmasambhava (tyb. Guru Rinpoche).

Jednym z ważniejszych świąt jest obchodzony właśnie ku pamięci wspominanego Padmasambhavy festiwal Tsechu (co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „Dzień dziesiąty”). Festiwal organizowany jest we wszystkich bhutańskich dzongach, trwa 3 dni, a kluczowym punktem wielogodzinnych celebracji są teatralne w swym wykonaniu tańce cham.

Najbardziej znanymi festiwalami są te organizowane przez duże miasta, jak Thimpu, Paro czy Phunaka, które to przyciągają ogromne rzesze ludzi, w tym co raz więcej turystów. Festiwal Thimpu Tsechu oraz Thimpu Drubchen zrzeszają razem aż 42 % odwiedzających kraj. Zaraz za nimi plasuje się celebracja w Paro – ponad 25% turystów przylatuje właśnie wówczas do Bhutanu.

Chcesz wziąć udział w świętach w Bhutanie? Sprawdź nasze wyprawy.

Tradycje świąteczne w Turcji – Kurban Bajram

Kurban Bajram to najważniejsze święto w kalendarzu muzułmańskim. Znane również jako „Święto ofiarowania”. Ma upamiętniać ofiarę Abrahama i jego posłuszeństwo wobec Boga. Abraham gotowy był poświęcić swojego syna – Ismaela w dowód wierności. Bóg jednak, okazując litość, pozwolił mu w zamian złożyć ofiarę ze zwierzęcia.

W celu upamiętnienia tego „aktu łaski”, w trakcie obchodów Kurban Bajram w muzułmańskich rodzinach ojcowie składają w ofierze zwierzę. W Turcji najczęściej składa się owce lub kozy (w krajach arabskich są to czasem wielbłądy). Akt złożenia ofiary poprzedza jej ubój rytualny.

fot. Cheeky Bandari

Bardzo często towarzyszy temu świętu zwyczaj dzielenia się mięsem z biednymi, których na co dzień na nie stać. Bogatsze rodziny dzielą się z również baklavą i innymi przysmakami i podarunkami, jak chociażby używane ubrania.

Chanuka – radosne tradycje świąteczne w Izraelu

Chanuka to jedno z ważniejszych i bardziej radosnych świąt w judaizmie, nazywane również Świętem Świateł lub Świętem Poświęcenia. Trwa 8 dni i jest świętem ruchomym. Np. w 2020 roku zaczęła się 10 grudnia i potrwa do 18 grudnia. A w roku 2021 przypada na dni od 28 listopada do 6 grudnia.

Główna tradycja świąteczna polega na zapalaniu przez osiem kolejnych nocy, kolejnych świateł w specjalnym świeczniku – chanukiji.

Chanuka jest silnym nawiązaniem do historii narodu żydowskiego. Upamiętnia cud w Świątyni Jerozolimskiej, który wydarzył się podczas powstania żydowskiego za panowania Antiocha IV. Cud polegał na tym, że naczynie z oliwą, użyte do zapalenia menory w świątyni, paliło się nie jeden, a osiem dni.

Tłumne zwyczaje świąteczne w Indiach – Kumbh Mela

Kumbh Mela to niezwykłe święto. Po pierwsze, ze względu na częstotliwość jego obchodzenia. Uroczystości z nim związane odbywają się… raz na 12 lat. Jest to największy festiwal religijny oraz największe zgromadzenie ludzi na świecie. W 2001 roku wzięło w nich udział, nie bagatela, 40 milionów osób!

Wyznawcy hinduizmy zjeżdżają się do jednego z czterech miast: Allahabad (święte miasto u zbiegu rzek Ganges, Jamuna i Saraswati), Haridwar, Ujjain lub Nashik, gdzie celebrują Kumbh Mela.

Hinduistyczny kanon religijny mówi, że to w tym miejscu, w trakcie walki bogów z demonami, spadł deszcz nektaru. Na pamiątkę tego wydarzenia oraz jako symbol zmycia z siebie grzechów, wierni obmywają się w wodach rzek.

Tradycje świąteczne na świecie – łączą, a nie dzielą

Choć w wielu przypadkach, nasze religie, kraje i kultury różnią się od siebie, to świąteczne zwyczaje mają często cechy wspólne. To nie tylko obecność światła w wielu celebracjach, ale piękny zwyczaj dzielenia się tym, co mamy z tymi, którzy mają mniej. Warto, abyśmy zwracali uwagę nie na różnice między nami, a na to, co nas łączy. Nie tylko w tym świątecznym czasie, ale na co dzień.