
Samo oglądanie zdjęć Tienszanu – potężnych gór i zielonych, dziewiczych dolin – może działać uspokajająco. Nic dziwnego, że dawni mieszkańcy okolicznych terenów nazywali te góry niebiańskimi lub górami bogów. Bez wątpienia Tienszan to jedna z pereł Centralnej Azji. Góry, które porwą wszystkich miłośników dzikiej przyrody, zdumiewających krajobrazów i przepastnych, otwartych przestrzeni.
Góry Niebiańskie to dosłowne tłumaczenie obowiązującej, chińskiej nazwy Tiān Shān – łańcucha górskiego, rozciągającego się na długości 2500 kilometrów i obejmującego obszary Chin, Kazachstanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu i Kirgistanu. Chińczycy najprawdopodobniej nie byli pomysłodawcami tej nazwy, a jedynie przetłumaczyli oryginalne kirgiskie określenie Teñir Too. Niezależnie od tego, kto jako pierwszy opisał te tereny jako niebiańskie góry, łatwo jest zrozumieć skąd wzięło się takie skojarzenie. To majestatyczne, ośnieżone szczyty o wysokości ponad 7000 m. n. p. m. (najwyższy jest Szczyt Zwycięstwa, Jengish Chokusu mający 7439 m. n. p. m.). Mniej więcej na połowie wysokości gór zaczyna się warstwa wiecznego śniegu. Widok piętrzących się szczytów, w najwyższych warstwach lśniących na biało, ponad pięknymi, zielonymi dolinami z rzekami i jeziorami o kolorze turkusu – to musi robić wrażenie. Być może – wrażenie kawałka nieba na Ziemi.
Tienszan ma bardzo ciekawe sąsiedztwo. Graniczy z innymi słynnymi łańcuchami górskimi – Pamirem i Ałtajem. Z kolei od południowej strony styka się z Kotliną Kaszgarską i pustynią Taklamakan. Właśnie tędy przez setki lat przebiegał Jedwabny Szlak, którego ważnym ośrodkiem był niedaleki Taszkent – obecna stolica i największe miasto Uzbekistanu.
Spis treści:
Przyroda Tienszanu
Jak przystało na wysokie góry, Tienszan ma bardzo zróżnicowaną florę i faunę. Nisko, na kilkuset metrach wysokości, występują tu pustynie, półpustynie i stepy. Roślinność jest więc bardzo skąpa i mało zróżnicowana. Im wyżej, tym bardziej dostrzegalne są jednak zmiany. Na ponad tysiącu metrów wysokości, pojawiają się rozległe łąki i lasy liściaste, a także drzewa owocowe, takie jak jabłonie i orzechy włoskie (dziko rosnące). Jeszcze wyżej dominują z kolei lasy iglaste oraz łąki alpejskie. Ciekawostką jest, że setki lat temu to właśnie w górach Tienszan naturalnie występowały tulipany. W średniowieczu zaczęto je uprawiać i handlować sadzonkami. Poprzez Jedwabny Szlak kwiaty zachwycające swoim pięknem trafiły do Imperium Osmańskiego i stały się jego znakiem rozpoznawczym, na długo utrwalając powszechne przekonanie, że tulipany pochodzą z Turcji.
Tienszan uważany jest też za miejsce, w którym zaczęły rosnąć i rozwijać się rośliny, które dziś znamy i uprawiamy na szeroką skalę: morele, gruszki, granaty, figi, wiśnie i morwy. Dzięki wielu gatunkom występujących tu zwierząt, pestki owoców były transportowane na coraz większe odległości, rozpowszechniając tym samym wspomniane owoce.
Wyższe partie gór Tienszan zwykle pokrywa warstwa wiecznego śniegu. W zależności od dokładnej lokalizacji może się ona zaczynać już na wysokości 2600 m. n. p. m. lub dopiero na 4450 m. n. p. m. Wędrówka szlakami Tienszanu dostarcza więc dużo wrażeń – co kilkaset metrów na naszych oczach całkowicie zmienia się szata roślinna, aż do momentu, gdy krajobraz ma surowy, zimowy charakter. Nie można zapominać też o mieszkańcach Tienszanu. Najniższe warstwy gór zamieszkują antylopy, zające i mniejsze gryzonie, takie tak chomiczak szary. Wraz z pojawieniem się terenów zielonych możemy liczyć na dostrzeżenie koziorożca syberyjskiego, sarny syberyjskiej czy owcy ałtajskiej. Tienszan zamieszkują też duże drapieżniki – niedźwiedzie brunatne, a z bardziej egzotycznych dla nas zwierząt – irbisy (zwane też panterami śnieżnymi).
Z wielu ptaków, które można zobaczyć w Tienszanie, warto wyróżnić te najbardziej imponujące, a przez swój rozmiar dosyć łatwe do zauważenia – orły przednie i ułary himalajskie. W trakcie trekkingu warto więc mieć oczy i uszy szeroko otwarte, by nie przegapić okazji do obserwacji dzikich zwierząt w ich naturalnym środowisku.
Kiedy jechać do Tienszanu?
Najlepszy czas na trekking w górach Tienszan to okres od połowy czerwca do końca września. Jednak – jak można się domyślać – jest to też najpopularniejszy okres w roku wśród podróżników i turystów. Dlatego dobrym pomysłem może być wyprawa w maju, czerwcu lub we wrześniu – zwłaszcza jeśli planujemy głównie trekking w dolinach i w niższych partiach gór. W wysokich górach o każdej porze roku można się spodziewać temperatur poniżej zera oraz opadów śniegu. Na szczytach śnieg utrzymuje się przez cały rok. Na niższych wysokościach temperatury w lipcu wahają się między 16°C a 24°C w ciągu dnia, a na wyższych – między 8°C a 12°C.
Zimą temperatury mogą spadać do -20°C, a w wyższych partiach nawet poniżej -30°C. W tym okresie góry pokryte są grubą warstwą śniegu, co utrudnia dostęp do wielu szlaków. Choć trekking zimą jest możliwy, wymaga większego przygotowania ze względu na zimno, śnieg i ryzyko lawin. Opady występują głównie wiosną i wczesnym latem, a późne lato jest zwykle bardziej suche. W górach Tienszan również latem można doświadczyć gwałtownych zmian pogody – nagłych burz i spadku temperatury. Niezależnie od tego w jakim terminie zdecydujemy się na wyprawę do Tienszanu, warto wyposażyć się w ciepłe ubrania i mieć w pamięci, że noce mogą być tu chłodne nawet latem.
Tienszan – gdzie jechać?
1. Kirgistan – serce gór Tienszan
By doświadczyć piękna gór Tienszan można pojechać do jednego z pięciu państw, na przestrzeni których rozciąga się ten łańcuch górski. W każdym z nich znajdują się miejsca zapierające dech w piersiach, o których można by napisać nie jedną książkę! Jednak jeden z tych krajów wydaje się być wyjątkowo dobrym celem wyprawy. Teren Kirgistanu jest w 93% pokryty górami, z czego w 80% są to góry Tienszanu. Kraj ten jest często nazywany “Szwajcarią Azji Środkowej”, co ma przypominać o jego wyjątkowym bogactwie górskich pejzaży. Widoki Kirgistanu są niezwykle różnorodne – od “marsjańskich” kanionów poprzez sielskie, “alpejskie” łąki i turkusowe jeziora po surowe, majestatyczne szczyty. Powierzchnia kraju wynosi niecałe 200 tysięcy kilometrów kwadratowych (około ⅔ powierzchni Polski), więc wszystkie te krajobrazy można zobaczyć w trakcie jednej (odpowiednio długiej) wyprawy. A taką wycieczkę warto wziąć pod uwagę, bo wiele spośród najpiękniejszych miejsc Tienszanu znajduje się właśnie w Kirgistanie.
Szczyt Zwycięstwa
Listę otwiera Szczyt Zwycięstwa (Pik Pobiedy), położony na granicy Kirgistanu i Chin, najwyższy szczyt Tienszanu. Jego majestatyczna sylwetka przyciąga nie tylko wspinaczy, ale i miłośników pięknych krajobrazów. U jego stóp znajdują się lodowce, a widok na okoliczne góry i doliny zapewnia mu miano jednego z najpiękniejszych miejsc w Tienszanie.
Jezioro Issyk-kul
Drugie największe górskie jezioro na świecie (większe jest tylko jezioro Titicaca w Ameryce Południowej). Co ciekawe, mimo swojego wysokiego położenia (1609 m. n. p. m.), jezioro nie zamarza nawet zimą. Może to tłumaczyć jego nazwę – w kirgiskim Issyk-kul oznacza “ciepłe jezioro”. Krystalicznie czysta woda i malownicze plaże czynią je popularnym miejscem wypoczynku. Latem woda w jeziorze osiąga temperatury około 25-28°C. Oprócz turystyki Issyk-kul ma także bogate znaczenie kulturowe i historyczne — wokół niego odkryto ślady starożytnych osad, które przyciągają archeologów oraz pasjonatów historii.
Lodowiec Inylczek
Kolejnym klejnotem Tienszanu i Kirgistanu jednocześnie jest malowniczy lodowiec Inylczek – jeden z najdłuższych lodowców na świecie położonych poza obszarem polarnym. Rozciąga się na ponad 60 kilometrów, dzieląc się na dwie części: Inylczek Północny i Południowy. U jego stóp znajduje się okresowe jezioro morenowe Merzbacher, nazywane Znikającym Jeziorem. W okresie topnienia lodu woda z niego spływa w dół rzeki. Otoczenie lodowca to surowa, wysokogórska sceneria z widokiem na majestatyczne szczyty Chan Tengri (drugi najwyższy szczyt Tienszanu) i wspominany wcześniej Szczyt Zwycięstwa (Pik Pobiedy). Region ten jest wyzwaniem dla alpinistów, ale nagradza niezapomnianymi krajobrazami i poczuciem bliskości z dziką naturą.
Kanion Skazka
Znane również jako Kanion Bajka, malownicze miejsce położone w południowej części Kirgistanu, na południowym brzegu jeziora Issyk-kul. Jest to jeden z najpiękniejszych kanionów Tienszanu, który zachwyca swoimi niezwykłymi formacjami skalnymi. Niektóre z nich przypominają bajkowe zamki, baszty i figury. Czerwone i pomarańczowe skały na tle majestatycznych gór to bardzo egzotyczny widok, który zdecydowanie warto zobaczyć na własne oczy.
Dolina Siedmiu Byków (Jety Oguz)
Innym wartym odwiedzenia – i mniej wymagającym pod względem przygotowań, kondycji i i ogólnych warunków – miejscem jest Dolina Siedmiu Byków, położona niedaleko jeziora Issyk-kul. Swoją nazwę zawdzięcza czerwonym formacjom skalnym, których widok przypominał okolicznym mieszkańcom siedem leżących obok siebie byków. Dolinę pokrywają soczyste, zielone łąki, idealne do trekkingu i odpoczynku na łonie natury.
Jezioro Kol Suu i Tasz Rabat
W południowej części kraju zlokalizowane są kolejne dwie perełki Tienszanu. Jezioro Kol Suu to jedno z najbardziej spektakularnych i odległych miejsc w Kirgistanie, położone na wysokości około 3500 metrów n.p.m. w paśmie gór Kokshaal-Too, blisko granicy z Chinami. Jezioro powstało w wyniku silnego trzęsienia ziemi. Jest długie na 9 kilometrów, a jego szerokość waha się od 500 metrów do 2 kilometrów w najszerszym punkcie. Woda ma niezwykły turkusowy kolor, a ponad taflą górują strome skały. Cała północna część jest otoczona wysokimi klifami, co ogranicza możliwość eksploracji. Ze względu na wysokie położenie jeziora, w jego okolicy panują dość niskie temperatury – latem (od połowy lipca do połowy sierpnia) temperatura powietrza w ciągu dnia wynosi od 14 do 16°C, a w nocy czasami spada poniżej zera. Nawet latem zdarza się tu opad śniegu.
Kilkadziesiąt kilometrów od jeziora Kol-Suu znajduje się ważne, historyczne miejsce. Tasz Rabat to dawny karawanseraj położony na wysokości około 3200 metrów n.p.m. w malowniczej dolinie w górach Ałajskich, w południowym Kirgistanie. Tu słowo wyjaśnienia – karawanseraj to rodzaj zajazdu dla karawan, kupców i podróżników, budowany w Azji Środkowej i krajach arabskich. Karawanseraje dawały schronienie podróżnym i ich zwierzętom. Budowano je często w odległości jednego dnia drogi na popularnych szlakach handlowych. Zwykle miały kształt kwadratu i jedną, strzeżoną bramę.
Tasz Rabat to dobrze zachowany karawanseraj z XV wieku. Służył jako schronienie dla kupców, podróżników oraz pielgrzymów wędrujących Jedwabnym Szlakiem. To kamienna konstrukcja z centralnym dziedzińcem i 31 pokojami. Według niektórych Tasz Rabat mógł pełnić funkcję klasztoru jeszcze przed erą handlową. Dziś jest popularnym punktem turystycznym, idealnym dla miłośników historii, kultury i pięknych krajobrazów górskich.
2. Kazachstan – Tienszan mniej znany
Choć Kirgistan jest niezwykle bogaty w skarby Tienszanu, to warto wiedzieć też o innych niesamowitych miejscach, których nie można pominąć myśląc w kontekście tych gór. Wśród nich wyróżniają się tereny Kazachstanu, które oferują równie spektakularne krajobrazy i niezapomniane przygody.
Kanion Szaryński
Jednym z najpiękniejszych i najbardziej fascynujących miejsc w kazachskiej części Tienszanu jest Kanion Szaryński, który często porównywany jest do Wielkiego Kanionu w Stanach Zjednoczonych. Rozciąga się on na około 150 kilometrów wzdłuż rzeki Szaryn i zachwyca nie tylko swoimi rozmiarami, ale także niezwykłymi formacjami skalnymi. Wysokość skał dochodzi do 200 metrów. W jednym z najsłynniejszych fragmentów kanionu, tzw. Dolinie Zamków, kolory skał zmieniają się od czerwieni po brązy i żółcie, co sprawia, że krajobraz wygląda jak z innej planety. Kanion to doskonałe miejsce na piesze wędrówki i fotografowanie, szczególnie podczas wschodów i zachodów słońca, kiedy światło idealnie podkreśla piękno skalnych formacji.
Jezioro Kaindy
W pobliżu Kanionu Szaryńskiego znajduje się Park Narodowy Kolsai, a w nim Jezioro Kaindy – miejsce, które stało się popularne dzięki swojemu unikalnemu charakterowi. Na początku XX wieku, wskutek trzęsienia ziemi najniżej położona część tamtejszego lasu została zatopiona. W ten sposób powstało niezwykłe, turkusowe jezioro z drzewami wystającymi z wody, które teraz przyciąga miłośników niecodziennych krajobrazów.
3. Uzbekistan – Tienszan Zachodni
W Uzbekistanie Tienszan rozciąga się na wschodnich krańcach kraju. Choć region ten nie jest tak popularny wśród turystów jak Kirgistan czy Kazachstan, to jego dzikość i naturalne piękno czynią go wyjątkowym celem podróży. Dużym atutem, a równocześnie zaskoczeniem może być bliskość gór od stolicy Uzbekistanu – Taszkentu. Wystarczy 1,5-2 godziny jazdy samochodem żeby trafić do jednej z położonych w dolinach miejscowości, z których można rozpocząć trekking. Sprawia to, że górska wyprawa do Zachodniego Tienszanu może być znacznie łatwiejsza do zorganizowania i bardziej osiągalna niż mogłoby się to na pierwszy rzut oka wydawać.
Góry Czatkalskie
W uzbeckiej części Tienszanu znajdują się Góry Czatkalskie. Podobnie jak w innych częściach Tienszanu, można tu liczyć na niezwykłe formacje skalne, turkusowe jeziora i ciekawą, różnorodną roślinność. Jednym z najbardziej popularnych miejsc w tej okolicy jest dolina rzeki Piskom (Pskem), znana z pięknych krajobrazów. Warto jednak – najlepiej z dobrym przewodnikiem – eksplorować także inne szlaki w pobliżu Taszkentu. Jest tam wiele pięknych, dzikich miejsc, do których można się sprawnie dostać ze stolicy Uzbekistanu.
Tienszan to wspaniałe, dziewicze góry, które nawet doświadczonych podróżników zaskakują pięknem i różnorodnością krajobrazów. Niezależnie od tego, który ich zakątek wybierzemy na cel podróży, odkrywanie ich dla siebie będzie niesamowitą przygodą.
Bibliografia:
- https://www.britannica.com/place/Tien-Shan dostęp 30.01.2025
- https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Tienszan;3987296.html dostęp 30.01.2025
- https://en.wikipedia.org/wiki/Geography_of_Kyrgyzstan#Climate dostęp 30.01.2025
- https://www.lakepedia.com/lake/issyk-kul.html dostęp 8.02.2025
- https://kyrgyzstan-tourism.com/sights/lake-kel-suu/ dostęp 8.02.2025
- https://en.wikipedia.org/wiki/Tash_Rabat dostęp 8.02.2025
Podobne artykuły
Polecane wyprawy
Wyjątkowe wyprawy poza utartymi szlakami, warsztaty fotograficzne w klimatycznych miejscach i podróże w rytmie slow, które celebrują lokalne tradycje.