Turystyka zrównoważona w Soul Travel. Więcej niż ekoturystyka!

Strona główna / Blog / Porady / Przygotowanie do podróży / Turystyka zrównoważona w Soul Travel. Więcej niż ekoturystyka!

O tym jak destrukcyjna może być turystyka w tradycyjnym jej modelu świat przekonał się już wiele lat temu. Zniszczone plaże, wyludnione wioski, rzędy betonowych hoteli, przemysł niszczący lokalne produkty i środowisko. Zamiast korzyści masowa turystyka przynosiła degradację na wszystkich możliwych płaszczyznach. O potrzebie zmiany zaczęto mówić już w latach dziewięćdziesiątych. W 1999 roku World Tourism Organisation opublikował Globalny Kodeks Etyki w Turystyce. Wtedy to opracowano pierwsze akty prawne, które stworzyły podwaliny pod to co dziś kryje się pod hasłem turystyka zrównoważona.

Założenie było i jest proste. Turystyka – jedna z największych gałęzi gospodarki – musi służyć w równym stopniu wszystkim zainteresowanym stronom: lokalnym mieszkańcom, firmom turystycznym i turystom. Zarządzanie procesami turystyki musi być prowadzone tak by zapewniać możliwości rozwoju ekonomicznego, społecznego i estetycznego danej lokalizacji. Jednocześnie negatywny wpływ turystyki na środowisko, społeczeństwo, kulturę musi zostać sprowadzony do minimum. Tylko w takiej sytuacji możliwy jest zrównoważony i trwały rozwój. W założeniach ustanowionych przez WTO istotne jest również to, że turystyka zrównoważona nie jest nowym produktem turystycznym, nie stanowi nowej, opcjonalnej usługi. Przeciwnie – ma być niezbędną i integralną częścią rynku turystycznego przejawiającą się w działaniach każdej ze stron.

Tu dochodzimy do sedna sprawy. Ktoś mógłby zapytać – no pięknie ale co tak naprawdę robicie, żeby być w zgodzie z tymi zasadami? Tworząc Soul Travel oczywiste było dla nas, że turystyka zrównoważona to jedyna i naturalna droga. Bazując na naszych wcześniejszych doświadczeniach zbudowaliśmy wewnętrzny kodeks i nazwaliśmy go Fair Travel. To zbiór zasad etycznego i świadomego podróżowania, wskazówki przydatne dla każdego turysty. Bez względu na to, czy wybierasz się na zorganizowane wycieczki, samodzielne wyjazdy czy niszowe wyprawy w małych grupach. Kluczem do zrównoważonej turystyki jest wrażliwość, otwartość i świadomość.

Turystyka zrównoważona – 14 zasad odpowiedzialnych podróży w Soul Travel

Jak w praktyce wprowadzić w podróży idee turystyki zrównoważonej? Oto jak robimy to w Soul Travel. Odpowiedzialne podróżowanie wymaga zaangażowania i samoświadomości. Gdy już wsiąkniesz w świadome, etyczne podróże i zobaczysz, że wywierają wpływ nie tylko na miejsca, środowisko naturalne i kulturowe, lokalne społeczności, ale też Ciebie – nie będziesz chciał wrócić do wcześniejszego sposobu podróżowania. Na tym polega magia podróży. Te doświadczenia odmieniają świadomość bezpowrotnie.

Czym jest turystyka zrównoważona? Czy każdy turysta może odnieść z niej korzyść? Swoimi doświadczeniami dzieli się Renata Sabela – podróżniczka i właścicielka Soul Travel.

1. Turystyka zrównoważona – dlaczego chcę podróżować?

Zacznijmy od podstawowego pytania. Czy Twoim celem jest podróż „do” czy „od”? Czy chcesz wzbogacić swój sposób postrzegania świata o nowy punkt widzenia? Poznać perspektywę innej kultury i tradycji? A może po prostu chcesz uciec od znanej codzienności w ciepły zakątek globu?

Nie ma złych wyborów – gorszych ani lepszych – ale dobrze jest zadać sobie pytanie: „co jest powodem, że zostawiam swój dom, swoje mieszkanie i wyruszam?”. Właśnie – co pcha Cię w nieznane? Czym jest podróżowanie dla Ciebie?

Jeśli odkryjesz motywację, dostrzeżesz też inne aspekty. Szukasz aktywnego odpoczynku? Wybierzesz wycieczki, które Ci go zapewnią. Chcesz wyruszyć w głąb kultury? Wybierzesz wyjazdy, które wprowadzą Cię w świat lokalnych społeczności. Odpowiedź na pytanie: „dlaczego wyruszam w podróż?” decyduje o kształcie Twojej wyprawy. To pierwszy krok w stronę świadomego podróżowania, które jest podstawą zrównoważonej turystyki.

2. Filozofia dzielenia się a turystyka zrównoważona

Podróż w filozofii zrównoważonej turystyki to obustronna, uczciwa wymiana na wielu poziomach – emocji, idei, ale również na płaszczyźnie czysto ekonomicznej. Od kilkunastu lat moja praca poświęcona jest podróżom z ludziom. Kiedyś miałam w zwyczaju doradzać, by pakować się „na lekko”, bo w drodze powrotnej dobrze jest znaleźć miejsce na pamiątki czy prezenty. Teraz uważam, że w obie strony można spakować parę dodatkowych kilogramów!

Przeczytaj informacje o miejscu, do którego się wybierasz. Co jest tam potrzebne? Co z tego posiadasz i nie używasz? Może stary komputer? Czasem wystarczy zmienić język systemu, by oddać go lokalnej szkole.

Wyciągnij z szafy ciepłe kurtki, przydadzą się podczas niejednej zimy w Azji Centralnej czy wysokich Andach. Napraw aparat fotograficzny, kup adapter i podaruj sołtysowi albo nauczycielce, by mogli prowadzić kronikę uroczystości.

Zastanów się, co możesz zrobić, aby Twoja pomoc trafiała w realne potrzeby ludzi. Nie wybieraj się do plemion Amazonii, by podarować im laptop i kamerę – to nie ich marzenia. Są jednak miejsca, na styku światów, gdzie marzenie o produktach zachodniej cywilizacji jest niezwykle ważne. Tam możesz pomóc.

Zrób to jednak z szacunkiem dla innych ludzi. Nie chodzi o to by ze swojego domu pozbyć się śmieci i zawieźć je do innego kraju. Rzeczy, które weźmiesz ze sobą mogą być używane ale muszą być dobrej jakości tak by posłużyły jeszcze długi czas. Zrównoważona turystyka to obopólna wymiana z pożytkiem dla każdego. Poza tym – nic tak nie przełamuje lodów, nie tworzy relacji jak szczery podarunek.

3. Okazuj szacunek dla potrzeb lokalnych społeczności

Wiele lat temu przemierzałam trekking z Lamayuru do Darczy. Wyprawa trwa 3 tygodnie. Każdego dnia pokonuje się ok. 20 km, by w końcu w dolinach ukazały się odizolowane od świata wsie – wspaniałe widoki nietkniętej przez człowieka przyrody. Podczas całej tej pieszej wędrówki asfaltową drogę przecina się tylko raz.

Mieszkańcy wędrują kilka dni do lokalnego sklepu po cukier i warzywa, bo na tak dużej wysokości prawie nic nie rośnie. Tyle samo wędrują do szpitala po pomoc i do szkoły z internatem. W moim odczuciu to miejsce było rajem. I zmartwiłam się, słysząc o planach budowy drogi, na które lokalni mieszkańcy zareagowali entuzjastycznie.

– Stracicie dziewiczość przyrody, prostotę życia według cykli natury i niczym niezmącony spokój. Wedrze się tutaj kurz ciężarówek, wszędzie dostępny będzie alkohol. Pojawi się chaos – powiedziałam zaniepokojona.

Usłyszałam wtedy: To zostań z nami i spróbuj tu żyć.

Zdałam sobie sprawę, że choć chciałabym, aby takie miejsca istniały, to nie jestem gotowa, by w nich zamieszkać. Nie chcę odciąć się od cywilizacji i dotychczasowego komfortu życia. Jest mi dobrze, gdy na chwilę, miesiąc, rok wskakuję do tego świata. Czerpię wtedy z jego wartości, ciszy, prostoty. Z tego powodu pozwoliłam sobie, by odmówić mu prawa do zmiany. Mieszkańcy pragną drogi, a ja potrzebuję uszanować ich pragnienie wygodniejszego życia.

Z naszej perspektywy czasami trudno zrozumieć nam potrzeby lokalnych mieszkańców. Wydają nam się niewłaściwe, czasami bezsensowne lub destrukcyjne. Ale to nie my żyjemy w tych miejscach. My jesteśmy tylko gośćmi w czyimś domu. Nie nam oceniać i ingerować w to jak ten dom powinien wyglądać. Nie mierzmy całego świata swoją linijką.

4. Turystyka zrównoważona – pomagaj na miejscu

Zapytaj mieszkańców, w jaki sposób możesz im pomóc. Co jest dla nich ważne, czego potrzebują? Posłuchaj, bez podsuwania własnej perspektywy, przypatrz się jak żyją.

W Soul Travel 3% dochodów z wypraw przeznaczamy na wsparcie lokalnych projektów w krajach, do których podróżujemy. Chętnie inwestujemy czas i środki, aby zrozumieć wpływ naszych działań z perspektywy ludzi, których odwiedzamy. Słuchamy, wspólnie szukamy rozwiązań, a następnie wspieramy lokalne społeczności. Nasze podróże nie osadzają się jedynie na indywidualnym doświadczaniu, gdyż wędrówka wymaga otwierania się na innych. Wzajemne zrozumienie, szacunek do natury, stają się inspiracją do działań na wielu płaszczyznach. Ta pomoc jest realna i ma moc oddziaływania. To wszystko nazywamy podejściem win-win.

Jako Soul Travel organizowaliśmy akcję pomocy dla niepełnosprawnych dzieci w obozach dla uchodźców z Sahary Zachodniej. Dzięki wsparciu przyjaciół i obcych ludzi zebraliśmy prawie 20 000 zł, co miało wystarczyć na codzienne dwa posiłki dla 60 dzieci przez rok. Wyremontowaliśmy przyklasztorną szkołę dla mnichów w Bhutanie. Kupowaliśmy komputery dla szkoły w Sierra Madre Occidental w Meksyku. Fundowaliśmy stypendia dla dzieci w Meksyku i Bhutanie. Dbałość o rozwój miejsc, do których podróżujemy jest również naszą odpowiedzialnością.

5. Bądź wizytówką kraju, z którego pochodzisz

W podróży jesteś wizytówką kraju, z którego przyjeżdżasz. Niektórzy mieszkańcy Chin, Wietnamu, Gwatemali, Peru, Rosji i wielu innych państw nie mają szansy, by wyjechać ze swojego miasta czy wsi. Jesteś dla nich paszportem obywatela Polski, z którego czytają więcej niż z niejednego przewodnika.

Czasami jesteś pionierem – kimś na kim spoczywa odpowiedzialność za wiele kolejnych, podróżujących pokoleń. Rozluźnij się. Bądź dobry, życzliwy i uważny na błędy w porozumieniu, bo nie wszystko ma takie samo znaczenie, jak u nas w kraju. Zrównoważona turystyka polega również na poznaniu i uszanowaniu różnic kulturowych, jakimi są m.in. lokalne zwyczaje.

Wiesz, że w Chinach do momentu zapłaty można zmienić decyzję, a cena, na którą się umawiasz ze sprzedawcą przed wejściem do taksówki jest nadal negocjowalna? Czy to znaczy że ktoś chce Cię oszukać? Nie.

Czy wiesz, że w Azji Środkowej żarty na temat Twojego zamążpójścia z jednym z członków rodziny to poważne deklaracje? I to, co wydaje się zwykłym przekomarzaniem przy kumysie, może doprowadzić do obrazy gospodarza i poważnych konfliktów?

Jeśli zamkniesz się w swoich oczekiwaniach i osądach, ominą Cię wspaniałe doświadczenia i spotkanie z kulturą. Szkoda obrażać się na Gruzinów za dwugodzinne spóźnienie, skoro cała noc biesiadowania przed Wami.

6. Slow travel – zatrzymaj się w podróży!

Podróżuj swobodnie, w rytmie slow. Zatrzymaj się na dzień lub dwa, wlicz to w trasę. Zostań na kilka dni w miejscu, które Ci się spodoba.

Porozmawiaj z mieszkańcami. Może jest coś, w czym możesz pomóc? Nie chodzi tylko o pracę fizyczną, ale o sposób działania, rozwiązywania ich problemów. Może widzisz, że studnia wymaga obudowania, a potrafisz stworzyć platformę do wyciągania wody. Zapytaj mieszkańców, co o tym myślą i jeśli docenią Twój pomysł – zrealizuj go.

Jedwabny Szlak służył nie tylko wymianie towarów, materiałów, przypraw i ceramiki, ale przede wszystkim wymianie idei, myśli i doświadczeń.

7. Turystyka zrównoważona to także uczciwa zapłata

Turystyka coraz bardziej przyzwyczaja nas do myślenia, że wszystko da się zrobić „po kosztach”. W Europie przyzwyczailiśmy się, że u nas jest drogo ale w odległych krajach ma być tanio. Niektórzy wręcz chwalą się, że przejechali kawał świata za drobne, tu nic nie zapłacili, tam dostali za darmo. Co ciekawe, u siebie w domu nie mamy takich oczekiwań gdy idziemy do sklepu czy restauracji. W Warszawie nie targujemy się – lekką ręką wydajemy żądaną przez sprzedawcę cenę. W Afryce lub Azji, mimo, że cena jest wielokroć niższa, staramy się ją zbić jeszcze bardziej.

Oczywiście, złapanie okazji last minute cieszy, zwłaszcza gdy odkładane pieniądze pozwalają całej rodzinie spędzić tydzień na plaży w ciepłych krajach. Kupienie pięknej rzeczy za niewielkie pieniądze również przynosi radość. Nie ma jednak cudów – nic nie ma za darmo a koszty naszych tanich wakacji zazwyczaj ponoszą lokalni kontrahenci i producenci.

Tymczasem za każdym człowiekiem stoi rodzina, czasami jednoosobowa, czasami wielodzietna. Warto poznać średnie rynkowe ceny w miejscach, do których podróżujemy – cenę, która jest dobrą ceną, czyli godziwą. Może dla Ciebie dodatkowe 50 zł nie nadwyręży budżetu, za to dla kogoś będą to nowe buty czy podręczniki dla dzieci. Wspólne podróżowanie, w gronie znajomych, również ułatwia zrzucenie się na usługę bądź lokalne produkty.

W miejscach, w których targowanie nie jest wpisane w kulturę, lepiej odpuścić ten zwyczaj. Parę zł więcej nas nie uratuje, a dla kogoś może zapewnić posiłek dla całej rodziny. Etycznym zwyczajem jest też zostawianie napiwków w podróży.

8. Ekoturystyka – niezbędny element turystyki zrównoważonej.

Na czym polega ekologiczna turystyka? To podróżowanie, które maksymalnie ogranicza negatywny wpływ na środowisko. To także szacunek dla dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. W praktyce? Cały wachlarz działań począwszy od unikania atrakcji ze zwierzętami (np. delfinarium, niektóre safari) po wspieranie rozwoju lokalnej społeczności.

W Soul Travel ani ludzi ani zwierząt nie traktujemy jak atrakcji. Programy naszych wypraw nie przewidują takich miejsc jak zoo czy „sierocińce dla zwierząt”. Nie uczestniczymy też w sztucznie kreowanym show dla turystów. Bardziej autentyczne jest codzienne życie mieszkańców i zwierzęta na wolności niż tematyczne „wioski” i delfinaria.

Dbamy o ekologię, chronimy dzikie zwierzęta. Odnosimy się z szacunkiem do ludzi i ich przestrzeni. Angażujemy się w akcje charytatywne ochrony miejsc świętych. Celowo unikamy masowej turystyki i resortów all inclusive. Na noclegi wybieramy wygodne obozowiska, lodge, ekologiczne, rodzinne butikowe hotele, prowadzone przez lokalnych mieszkańców lub będące częścią np. winnicy, a także prywatne domy naszych przyjaciół (np. podczas wyprawy do Gruzji). To wielki przywilej być blisko drugiego człowieka – na tyle, by na chwilę usiąść przy jednym stole i poznać  swoje mikrohistorie życia.

Tym jest dla nas fair travel – turystyka zrównoważona to znacznie więcej niż ekoturystyka!

Przy okazji sprawdź, jak być ekoturystą i nie zostawiać śladów poza szlakiem – leave no trace.

9. Wybieraj lokalne produkty, jedz w miejscowych knajpkach

Każda wyprawa to także podróż przez smaki. To również aspekt turystyki zrównoważonej. W miarę możliwości wybieraj kuchnię opartą na lokalnych produktach – świeżych i wysokiej jakości, wspierających regionalnych dostawców. Takie możesz zakupić samodzielnie też na targach zamiast w marketach. Stołuj się w knajpkach prowadzonych przez miejscowych zamiast w sieciowych restauracjach. Nie tylko zjesz smaczniej, ale wesprzesz też lokalne, najczęściej rodzinne biznesy.

W trakcie wypraw organizowanych przez Soul Travel, wszędzie tam, gdzie to możliwe staramy się, aby uczestnicy mogli posmakować dań regionalnych, narodowych, najlepiej przyrządzanych przez gospodarzy, których znamy i o których wiemy, że gotują smacznie i z sercem.

Lokalni mieszkańcy rzadko stołują się w restauracjach, za to często gotują dla siebie, swoich licznych rodzin i przyjaciół. Mają więc kulinarną wprawę. Chętnie korzystamy z zaproszeń do wspólnego biesiadowania. Korzystamy z gościnności, ale jej nie nadużywamy.

Staramy się również zapewnić to, co lubicie, a czego nie ma w danym regionie, np. porządną kawę w Tybecie albo świeże soki. Nigdy nie zapominamy o indywidualnych preferencjach – posiłkach wegetariańskich, wegańskich czy bez glutenu. Dowiedz się więcej, jak kupować lokalnie i wspierać w podróży.

Podobne zasady radzimy stosować w odniesieniu do pamiątek z podróży. Kupuj lokalne rzemiosło, wspieraj miejscowe manufaktury, szukaj produktów artystów i twórców związanych z regionem, który odwiedzasz. Więcej o wartościowych pamiątkach napisaliśmy w oddzielnym tekście.

10. Doceniaj to, czego doświadczasz w podróży

Bądź wdzięczny za wszystko, co otrzymujesz i za każde doświadczenie. Kiedy przyjechałam do wioski Rybaczy do moich „dziadków” w Kirgizji, przyjęli mnie wszystkim, co mieli. Kupili na targu kilka pomidorów, z mąki upiekli chleb i powiedzieli, że w drodze powrotnej to już w ogóle będzie uczta, bo wykopią młodziutkie ziemniaki. I tak było. Jedliśmy ziemniaki z cebulką, bo to najbardziej luksusowe jedzenie dziadków, tylko od święta.

Gry po roku wróciłam do Kirgizji z grupą, zapytałam, czy chcieliby zatrzymać się u dziadków, a pieniądze, które wydalibyśmy na hotel oddać mieszkańcom. 300 USD (przy emeryturze 15 USD w Kirgizji) i wspaniały czas przy stole z ziemniakami i serem! Wykopali dla nas cały ogródek ziemniaków – „gość w dom, Bóg w dom”.

Odpowiedzialna turystyka? Etyczne podróżowanie? Slow travel? Znacznie więcej mieści się w tego rodzaju wyjazdach. Lubisz wracać w te same miejsca? My uwielbiamy!

11. Rozmawiaj i przekazuj dalej potrzeby lokalnych mieszkańców

Nie pozostawaj obojętny wobec napotkanych sytuacji. Oczywiście nie da się wszystkim pomóc, np. posłać wszystkie dzieci do szkoły. Możesz jednak wykonać mały gest choćby dla jednej osoby – możliwe, że zmienisz jej życie.

Masz szczere chęci, ale brak Ci środków? Opowiedz o tym swoim przyjaciołom. Może ktoś zastanawia się właśnie na co przeznaczyć nadprogramowe środki finansowe albo co zrobić z zalegającymi w szafach rzeczami, komputerami. Działaj! Przekonaj się, jaką lawinę szczęścia może wywołać jeden gest pomocy! Bogactwo ma wiele znaczeń. Śmiech, przyjaźń, wsparcie, dzielenie się, to również bogactwo życia.

12. Nie osądzaj i nie oceniaj w podróży – jesteśmy równi

W podróży Soul Travel kieruje się lojalnością i uczciwością. To one budują zaufanie, które pozwala zbliżyć się do ludzi i poznać ich kulturę. Otwieramy ten świat dla Was! Opieramy się na równości pomiędzy rasami, wyznaniami, płciami, poglądami, bez względu na status materialny czy wykształcenie.

Nie osądzamy tylko dlatego, że nie rozumiemy. Obserwujemy, chłoniemy, lecz nie ingerujemy. Chcemy mieć pewność, że każdy spotkany przez nas człowiek zapamięta nas dobrze. Robimy to również dla tych, którzy przyjdą po nas.

Podczas podróży spotykamy się z odmienną obyczajowością, nietypowymi tradycjami, kodami kulturowymi, które mogą szokować. Spójrzmy na nie z innej perspektywy – nawet, jeśli wykraczają poza nasze zdolności zrozumienia, obserwujmy je z szacunkiem, bez osądzania. Nie jesteśmy w niczym lepsi, ani gorsi. Jesteśmy tylko gośćmi. Dlatego przestrzegajmy cudzych reguł, poznajmy przed przyjazdem różnice kulturowe, wyciągnijmy jak najwięcej informacji od przewodnika.

W Soul Travel przewodnikami wypraw są nasi przyjaciele, będący miejscowymi – nikt tak dobrze nie wprowadzi nas w lokalne obyczaje, jak człowiek, który według nich żyje. Sprawdź, co znaczy szanować lokalną kulturę.

13. Twórz przestrzeń do dialogu – zasada wzajemności a turystyka zrównoważona

Aby zrozumieć różnorodność kulturową świata potrzebne jest budowanie pomostów. W tym procesie najważniejszy jest człowiek – gość i gospodarz. Odwiedzani przez nas ludzie nie są związani z przemysłem turystycznym. To pasterze z hal, mnisi w klasztorach, przewodnicy duchowi, nasi przyjaciele i ich rodziny.

Wykorzystujemy ten cenny czas w podróży, aby ich poznać i zrozumieć. Kierujemy się zasadą wzajemności, gdyż tylko w ten sposób można zbudować szczerą relację.

Chcemy więc również, aby ci, którzy nas goszczą, mogli się o nas czegoś dowiedzieć. Każde spotkanie, herbata wypita w domu, wspólnie przyrządzony posiłek, są celebracją chwili oraz bezcennym doświadczeniem drugiego człowieka. Wtedy właśnie podróż staje autentyczną wędrówką w głąb kultury.

14. Dokonuj świadomych wyborów na co dzień

Kiedyś zapytałam lokalnych mieszkańców, co mogę dla nich zrobić. I usłyszałam taką, otrzeźwiającą odpowiedź:

– My sobie tu poradzimy, to nasza ziemia i nasze życie. Jedź do swojego kraju i zmieniaj swoją rzeczywistość.

Od tamtej pory zmieniłam swoją perspektywę. Moje wybory, tutaj – w miejscu, w którym żyję – mogą wpływać na życie ludzi mieszkających daleko ode mnie. Czy kupuję produkty fair trade? Unikam produktów z olejem palmowym? Wybieram lokalne, ekologiczne owoce i warzywa? Jaki obraz rdzennych mieszkańców Ameryki tworzę, gdy o nich opowiadam znajomym?

Słysząc tamte słowa poczułam ulgę, a jednocześnie odpowiedzialność za codzienność i tę podróż, która wydarza się każdego dnia. Świadome podróżowanie wydarza się codziennie! Filozofia slow travel jest częścią nas.

Turystyka zmienia się w szybkim tempie. Wraz ze zmieniajacym sie światem i rosnącą świadomością pojawiają się nowe trendy i zjawiska. Jednym z nich jest turystyka regeneratywna, innym etyczne wyjazdy incentive.